De term digitale soevereiniteit klinkt voor velen abstract — iets voor overheden, banken of techreuzen. Toch raakt het onderwerp ook direct het mkb, zeker in Noord-Nederland. Want wie bepaalt straks de spelregels van ons digitale ecosysteem: wijzelf, of een handvol Amerikaanse techbedrijven?

In de voormalige Niemeyer-fabriek in Groningen draaide het tijdens de bijeenkomst “Hoog tijd voor digitale soevereiniteit” om één urgente vraag: hoe kan het Noorden zelf de regie nemen over zijn digitale toekomst? De discussie ging niet over techniek, maar over hoe digitale autonomie kan bijdragen aan innovatie, weerbaarheid en brede welvaart in de regio.

Van geopolitiek naar lokale realiteit

De aanleiding is duidelijk. Vooral sinds de tweede termijn van Trump zijn de verhoudingen tussen de VS, Europa en China verder verhard. Technologie is steeds nauwer verweven geraakt met economie, veiligheid en geopolitieke invloed. Amerikaanse technologiebedrijven domineren inmiddels vrijwel alle lagen van onze digitale infrastructuur, van dataopslag en communicatie tot kunstmatige intelligentie. Maar wat als deze diensten plots niet meer beschikbaar zijn door storingen, sancties of politieke spanningen?

Die vraag lijkt misschien ver weg voor het Noord-Nederlandse mkb, maar dat is schijn. Ook lokale ondernemers vertrouwen dagelijks op dezelfde cloudplatforms, datacenters en AI-diensten. Elke maand vloeien er aanzienlijke licentiekosten de Atlantische Oceaan over. Hiervoor krijgen ze wel automatisch toegang tot innovatieve producten, maar daarmee lopen zij – vaak onbewust – dezelfde risico’s, en zorgen zij ervoor dat veel van de R&D elders plaatsvindt. Digitale soevereiniteit gaat dus niet alleen over technologie, maar vooral ook over economische weerbaarheid, innovatie en publieke waarden.

Gemak, perceptie en de drempel van verandering

Voor veel mkb-bedrijven is gemak de doorslaggevende factor bij het kiezen van digitale oplossingen. Bekende Amerikaanse aanbieders zijn vertrouwd, goed geïntegreerd en vaak kostenefficiënt. Daartegenover staan open source- en Europese alternatieven, die meer kennis, aanpassing en onderhoud vragen. Bovendien leeft het idee dat deze oplossingen minder veilig of stabiel zouden zijn.

Die perceptie is hardnekkig, maar niet altijd terecht. Juist nu data en digitale innovaties een strategisch goed zijn, vraagt digitale onafhankelijkheid om bewuste — en soms minder gemakkelijke — keuzes. Het vraagt ook samenwerking, kennisdeling en ondersteuning. Precies daar spelen recente regionale initiatieven als Cloud of the North (cloudplatform) en de AI Fabriek (proeftuin voor betrouwbare, transparante en begrijpelijke AI) op in: door het mkb te helpen bouwen aan een veilig, transparant en regionaal digitaal ecosysteem.

Brede welvaart in het Noorden

Met initiatieven als Cloud of the North en de AI Fabriek bouwt Noord-Nederland aan een eigen, betrouwbare digitale infrastructuur. Niet als anti–Big Tech-beweging, maar als een pro-brede welvaart-strategie: technologie inzetten voor publieke waarden, transparantie en lokale innovatie.

Het mkb kan meebewegen door bewust te kiezen voor Europese cloud- en AI-oplossingen, door data veilig te delen binnen regionale netwerken, of door samen te werken via open source-platforms. Digitale autonomie is geen einddoel, maar een middel om innovatie duurzamer, onafhankelijker en ethisch verantwoorder te maken.

Omdraaien en een nieuw begin maken

Zoals tijdens de bijeenkomst werd gezegd: “we zitten in de fuik.” De afhankelijkheid van Big Tech is diep verankerd in onze systemen én in ons gedrag. Toch kunnen we nog terugzwemmen: door bewuster te kiezen, samen te werken en te investeren in onze eigen digitale ecosystemen.

Digitale soevereiniteit vraagt om actie – niet alleen van beleidsmakers, maar juist ook van ondernemers. Het Noord-Nederlandse mkb, met zijn nuchtere pragmatisme en sterke samenwerkingscultuur, kan daarin het verschil maken. Het is tijd om om te draaien en een nieuw begin te maken. Of, zoals Kees Verhoeven het treffend op z’n Gronings verwoordde: op zoek naar een nij begun.

Geïnteresseerd in het onderwerp van digitale soevereiniteit? Neem dan contact op met Thijs Broekhuizen (t.l.j.broekhuizen rug.nl).

Author: Thijs Broekhuizen - t.l.j.broekhuizen@rug.nl