Op dit moment werkt in Nederland ongeveer 16% van de beroepsbevolking in de gezondheidszorg. Dit zijn onder meer artsen, verpleegkundigen, verzorgenden en therapeuten. Gezamenlijk zorgen zij voor het aanbod van zorg in de vorm van ziekenhuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, verpleegzorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg en jeugdzorg.

<< Below you find the English version of this blog >>

De totale zorgvraag omvatte in 2022 ongeveer 100 miljard euro. Deze zorgvraag lijkt de komende jaren fors toe te nemen. Dit komt onder meer door vergrijzing, daarmee samenhangende grotere aantallen chronisch zieken en nieuwe medische mogelijkheden.

Bij ongewijzigd beleid zou in 2040 maar liefst 25% van de beroepsbevolking in de zorg moeten werken om aan de zorgvraag te voldoen. Dit is voor een goed functionerende samenleving niet haalbaar. Ook in andere domeinen, zoals onderwijs, veiligheid, productie en dienstverlening  zijn veel mensen nodig. Een nog verder groeiende zorgsector zal de ontwikkeling van deze andere sectoren belemmeren. Dit gat tussen de beschikbare en benodigde werkenden in de zorg kan de ‘zorgkloof’ worden genoemd. Een urgente vraag is hoe deze kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod overbrugd moet gaan worden.

Velen zijn van mening dat digitalisering hierbij een belangrijke rol kan spelen. Minister Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is één van hen. Hij stelde in een interview op 13 november 2022 in het tv programma Buitenhof dat ICT de zorg productiever en efficiënter gaat maken en de zorgkloof zal helpen dichten. Deze visie om tot hybride zorg te komen is een cruciaal onderdeel van het Integraal Zorgakkoord.

Met diverse voorbeelden worden deze positieve verwachtingen van digitale innovatie geïllustreerd. eHealth, big data, telecare, telemonitoring, robots en artificial intelligence zijn hierbij de buzzwoorden. Medische check-ups kunnen worden uitgevoerd met apparaten die door patiënten thuis worden bediend; artsen hoeven alleen nog maar naar uitschieters te kijken. Robots kunnen ouderen helpen zodat thuiszorgmedewerkers op afstand de geautomatiseerde zorg kunnen coördineren. Met behulp van Artificial Intelligence (AI) kunnen medische diagnoses worden uitgevoerd waardoor minder medisch specialisten nodig zijn. Door videoconsultaties hoeven huisartsen en ziekenhuizen steeds minder fysiek bezocht te worden. Met online psychologische hulp kunnen algorithmen een deel van het werk van psychologen vervangen.

De sleutelvraag is echter of digitalisering de gezondheidzorg werkelijk productiever en efficiënter maakt en wezenlijk bijdraagt aan het dichten van de zorgkloof. Economisch onderzoek op macroniveau wijst niet in die richting. De bekende productiviteitsparadox van Robert Solow in 1987 (‘ik zie overal computers, behalve in statistieken over productiviteit’) is nog steeds actueel. In veel sectoren, zeker in de dienstverlening, is op macroniveau geen duidelijk positief verband aangetoond tussen digitalisering en toegenomen productiviteit. Digitalisering leidt vaak tot meer zorg en soms naar betere zorg. Het resulteert niet in een lager zorgvolume, een hogere productiviteit of een lagere prijs.

Ons eigen onderzoek naar digitale zorginnovaties wijst ook niet in de richting van productiviteitsverbetering door digitalisering. Veel digitale innovaties, bijvoorbeeld de digitale huisarts, maken de huisartsenzorg laagdrempelig, waardoor de zorgvraag eerder toe- dan afneemt. Gebruik van een elektronisch patiëntendossier (EPD) verbetert soms de kwaliteit van de zorg. Deze dossiers kunnen medicaties controleren en patiëntendata toegankelijker maken, ook voor patiënten zelf. Tegelijkertijd klagen veel zorgverleners over de tijdrovendheid en de toegenomen bureaucratie door deze systemen.  Artificial Intelligence (AI) kan in beginsel bijdragen aan het sneller en beter interpreteren van medische beelden. Vaak leidt toepassing van AI echter tot meer onderzoeken, waardoor het volume van de zorg toeneemt en de totale kosten eerder toe- dan afnemen. Digitalisering in de zorg leidt dus regelmatig tot een toename van de zorgvraag, soms tot betere zorg maar soms ook tot meer werk of tot slechtere zorg. Een toename van de productiviteit in de zorg door digitalisering is niet vaak waargenomen.

Ik concludeer dat de opvatting dat digitalisering een belangrijke bijdrage levert aan het overbruggen van de zorgkloof wensdenken is dat niet gebaseerd op goed onderzoek. Om de zorgkloof te dichten zullen beleidsmakers en politici pijnlijke keuzes moeten maken in plaats van toevlucht te zoeken in een digitaal utopia.

Can digitization bridge the healthcare gap?

Currently, about 16% of the workforce in the Netherlands works in healthcare. These include doctors, nurses, caregivers, and therapists. Together, they provide care in the form of hospital care, mental health care, nursing care, home care, care for the disabled, and youth care. In 2022, the total demand for care is expected to be around 100 billion euros.This demand for care looks set to increase sharply in the coming years. This is partly due to an aging population, higher numbers of chronically ill people, and new medical options.

If the policy remains unchanged, no less than 25% of the working population would have to work in healthcare in 2040 to meet the demand for care. This is not feasible for a well-functioning society. Many people are also needed in other domains, such as education, security, manufacturing, and services. An even further growing healthcare sector will hamper the development of these other sectors. This gap between available and needed healthcare workers can be referred to as the "healthcare gap." The urgent question is how this gap between healthcare demand and supply can be bridged.

Many believe that digitization can play an essential role in bridging this gap. Minister Kuipers of Health, Wellbeing, and Sports is one of them. In an interview on November 13, 2022, he stated on the TV program Buitenhof that ICT will make healthcare more productive and efficient and help close the healthcare gap. This vision is crucial to the Integrated Healthcare Agreement in the Netherlands.

Various examples illustrate these positive expectations for digital innovation. eHealth, big data, telecare, telemonitoring, robots, and artificial intelligence are the buzzwords here. Medical check-ups can be performed with devices operated by patients at home; doctors need only look for outliers. Robots can help the elderly, so home care workers can coordinate automated care remotely. Artificial intelligence can be used to make medical diagnoses, reducing the need for medical specialists. With video consultations, family doctors and hospitals need fewer physical visits. With online psychological help, algorithms can replace some of the work of psychologists.

However, the critical question is whether digitization really makes healthcare more productive and efficient and contributes substantially to closing the healthcare gap. Macroeconomic research does not point in that direction. Robert Solow's famous productivity paradox of 1987 ("You can see computers, but in the productivity statistics") is still relevant today. In many sectors, especially services, no clear positive relationship has been demonstrated at the macro level between digitization and productivity. Digitization often leads to more and sometimes better care. It does not result in a lower volume of care, higher productivity, or lower prices.

Our own research into digital healthcare innovations also does not point in the direction of productivity improvement through digitization. Many digital innovations, such as the digital family physician, make primary care more accessible, increasing rather than decreasing the demand for care. Electronic patient records (EHR) sometimes improve the quality of care. These records can control medications and make patient data more accessible, including to patients themselves. At the same time, many healthcare providers complain about the time consumption and increased bureaucracy caused by these systems. Artificial intelligence can contribute to the faster and better interpretation of medical images. However, applying AI often leads to more examinations, increasing the volume of care and increasing rather than decreasing overall costs. Digitization in healthcare regularly leads to increased demand for care, sometimes better healthcare, and sometimes more work or worse care. A significant increase in healthcare productivity as a result of digitization has not yet been observed.

I conclude that the view that digitization is essential to bridging the healthcare gap is wishful thinking and not based on sound research. To close the healthcare gap, policymakers and politicians must make painful choices instead of seeking refuge in a digital utopia.

Author: Albert Boonstra - albert.boonstra@rug.nl