In Het Financieele Dagblad (FD) van 28 december 2018 staat een opiniebijdrage van onze hand over leiderschap in 2018 en onze nieuwjaarwens voor 2019 onder de titel “Hopelijk zien we komend jaar leiders die het vooral niet over 2019 hebben”. Hieronder staat deze opiniebijdrage of lees het artikel op fd.nl.

Opinie | Harry Garretsen en Janka Stoker 

Het jaar 2018 was een slecht jaar voor leiders met een langetermijnboodschap. Voorbeelden te over in zowel de politiek als het bedrijfsleven waarbij de wens tot directe daadkracht en impact het won van de belofte van een betere toekomst als we het heden minder zwaar zouden laten wegen in ons denken en handelen.

Dankzij de Gele Hesjes lijkt het al een eeuwigheid geleden, maar Emmanuel Macron werd met zijn structurele, langetermijn-hervormingsagenda begin dit jaar nog alom als redder van de Franse economie gezien. Aan het eind van het jaar voelde Macron zich echter genoodzaakt op een aantal van die maatregelen in te binden en de burgers direct tegemoet te komen.

In Europa bestond, wellicht tegen beter weten in, lange tijd de hoop dat de Britse regering met de Europese Unie tot een deal zou komen, waarbij de langetermijnimplicaties van een Brits vertrek uit de EU bepalend zouden zijn. Niets bleek minder waar. Eind 2018 is brexit in het Verenigd Koninkrijk verworden tot intern machtsspel met politieke dagkoersen als inzet.

Problemen oplossen
In de politiek trokken juist die leiders de aandacht, die niet alleen ad hoc allerlei verschillende beleidsproblemen ogenblikkelijk aankaartten, maar vooral ook suggereerden dat deze per omgaande konden worden opgelost. De Amerikaanse president Donald Trump is bij uitstek een voorbeeld van zo’n ongeduldige leider. Of het nu om de handelsoorlog met China gaat of het klimaat, beleidsproblemen worden bij hem terstond ‘opgelost’, en morgen bestaat niet of nauwelijks.

Ook in ons eigen land werd in 2018 het debat gedomineerd door politici als Thierry Baudet, Geert Wilders en ook Klaas Dijkhoff, die bij voorkeur het benoemen en oplossen van een problematische beleidskwestie op dezelfde dag laten samenvallen. Denk bijvoorbeeld aan de ‘proefballonnetjes’ van Dijkhoff. Kennelijk wordt dergelijk gedrag gewaardeerd, want door het EenVandaag-panel waren alle drie de heren genomineerd voor ‘politicus van het jaar’, Dijkhoff won.

Bedrijfsleven
In het bedrijfsleven hadden, deels door eigen toedoen, leiders met een langetermijnambitie het ook lastig afgelopen jaar. Het visionaire verhaal van Tesla- en SpaceX-oprichter Elon Musk werd de afgelopen maanden bijvoorbeeld volledig overschaduwd door de steeds vreemdere manieren waarop hij bijna wekelijks het nieuws haalde.

Dichter bij huis slaagde het ING van CEO Ralph Hamers erin het nieuwe imago van een moderne, duurzame bank te laten ondersneeuwen door gedoe over topsalarissen en een witwasaffaire, die een beeld gaven van een bank geleid door bestuurders die vooral gericht zijn op snel gewin en korte termijn.

En dan was er natuurlijk nog Paul Polmans Unilever. Op de jaarlijstjes van meest invloedrijke en gezaghebbende bestuurders van Nederland, en zeker ook daarbuiten, stond Paul Polman jarenlang bijkans stijf bovenaan. De Unilever-CEO werd alom geroemd om zijn langetermijngerichtheid, waarbij verduurzaming en winstgevendheid zouden samengaan.

Het staat buiten kijf dat Polman daar meer dan andere CEO’s in is geslaagd. Maar de gevoelde noodzaak om nog in 2018 te regelen dat het enige hoofdkantoor van Unilever in Nederland zou komen, deed zoals bekend zijn statuur geen goed. Als het nu op de valreep van 2018 over Polman en Unilever gaat, is niet langer duurzaamheid maar dividendbelasting het D-woord.

De behoefte van Polman en Rutte om per se in 2018 tot ‘dividendzaken’ te komen, zonder te luisteren naar allerlei waarschuwingen voor de gevolgen op de lange termijn, kan de boeken in als een voorbeeld van ongeduldig leiderschap.

Doorlooptijd
Uit onderzoek is genoegzaam bekend dat de doorlooptijd van leiders steeds korter wordt. In de politiek lijkt het het toegenomen gewicht van zwevende kiezers ertoe te leiden dat het belangrijker wordt resultaten te claimen, nog voordat de volgende verkiezingen een feit zijn.

In het bedrijfsleven laat de zittingstermijn van ceo’s al langer een gestage daling zien, met als gevolg dat de tijdshorizon om te kunnen ‘scoren’ eveneens korter wordt. Het is daarom geen verrassing dat vooral leiders die zich op het hier en nu richten populair zijn, en 2018 past daarmee in een trend die al langer gaande is.

Tegelijkertijd is dit ongeduld van leiders uiteindelijk natuurlijk geen oplossing, juist omdat bij veel vraagstukken de ‘quick fix’ niet helpt en een langetermijnfocus of -strategie echt noodzakelijk is. Grote, complexe problemen vragen om een langetermijnvisie, en vooral om een lange adem.

Cirkel doorbreken
Hoe deze cirkel van ongeduldige leiders én volgers te doorbreken? Eenvoudig zal het niet zijn, maar de oplossing zal moeten komen van leiders die toch voorbij de waan van de dag durven te kijken en daarbij het vertrouwen van hun volgers weten te (her)winnen. Leiders die consistent en daarmee voorspelbaar zijn in hun handelen, en die niet amechtig achter elk nieuwsfeit aanlopen, zijn het geschiktst om vertrouwen op te bouwen. Hoe je dat doet, heeft bondskanselier Angela Merkel jarenlang laten zien in Duitsland, ook al loopt ze inmiddels misschien tegen haar houdbaarheidsdatum aan.

Er is leiderschap nodig met een horizon langer dan 365 dagen, en er zijn leiders nodig die voor een langetermijnvisie durven te staan. Op basis van veranderkundige inzichten zouden deze leiders er goed aan doen om juist wel actief kortetermijnsuccessen te creëren, maar deze successen moeten dan uitdrukkelijk aan het langetermijndoel worden gekoppeld.

Langer vooruitkijken dan het lopende jaar zou al een goede stap richting meer geduldig leiderschap zijn. Onze nieuwjaarwens is dan ook om in het komende jaar leiders in actie te zien die het vooral niet over 2019 hebben.

(Bron: Het Financieele Dagblad 28-12-2018)