Twee van Obama’s lessen over leiderschap voor politici
| Datum: | 08 oktober 2018 |
| Auteur: | Janka Stoker |
Op vrijdag 28 september was Barack Obama in Amsterdam, waar hij sprak over leiderschap. Ik was erbij. En nee, ik had geen negenhonderd vijfennegentig euro betaald voor een kaartje, maar kon er bij zijn in ruil voor een avond van tevoren meedenken met interviewer Ben Tiggelaar, over zijn vragen voor Obama. Best een goeie deal.
De zaal zat vol met leiders uit organisaties, om te leren van de oud-president. Maar het interview gaf juist ook veel inzichten over politiek leiderschap, dus het was jammer dat er weinig Haagsche politici en beleidsmakers waren. Wat hadden zij kunnen opsteken? Ik haal er voor hen twee lessen uit. Alhoewel Obama het niet over de actuele politiek wilde hebben, en de naam van zijn opvolger geen enkele keer genoemd heeft, ging het interview eigenlijk voortdurend over de situatie in de wereld, en ja, toch over Trump dus, die daarmee als de welbekende olifant ook levensgroot in de zaal aanwezig was.
De eerste les over succesvol leiderschap was dat leiderschap tijdelijk is. Je positie als leider is eindig, en dus gaat het nooit om jou of jouw persoonlijke macht, maar om de taak die je te doen hebt. Deze opvatting lijkt momenteel een schaars goed op het wereldtoneel. Denk aan Rusland en Turkije, waar leiders succesvol zijn die zich nadrukkelijk presenteren als ‘sterke’ leiders, en die maatregelen overwegen of zelfs nemen om hun eigen persoonlijke macht te versterken en vooral ook te verlengen. Met als ultiem voorbeeld China, waar Xi de wet heeft veranderd en inmiddels tot aan zijn dood president kan zijn. Gelukkig kent Amerika een door George Washington ingevoerde limiet van maximaal twee termijnen – dat zouden meer landen moeten overwegen, aldus Obama.
De tweede boodschap ging over de gevolgen van globalisering voor leiderschap. Mensen moeten het gevoel hebben erbij te horen en onderdeel uit te maken van het economische systeem. Leiders hebben dit uitgangspunt de afgelopen jaren te weinig voor ogen gehad, aldus Obama. Ook hier noemde hij Trump weer niet. Maar hij beschreef wel dat de opkomst van leiders die de nadruk leggen op patriotisme en het beschermen van de eigen economie, een reactie is op een tijdperk waarin te eenzijdig de opbrengsten van globalisering werden benadrukt. Economische inzichten over globalisering hebben er vooral toe geleid dat burgers het gevoel krijgen geen grip meer te hebben op hun eigen toekomst. En daarmee is de wereld van de open grenzen aan de verliezende hand.
Obama, als fan van een open wereld, had hier ook een oplossing voor. Hoe belangrijk cijfers ook zijn, de kille economische feiten die uitwijzen dat gesloten grenzen op termijn funest zijn voor onze welvaart, werken averechts en overtuigen dus niet. Wat we daarom volgens Obama nodig hebben, zijn leiders die het grotere verhaal kunnen vertellen. Dat vraagt om leiders die kunnen communiceren met beelden. En die angstgevoelens kunnen pareren, niet met cijfers, maar met aansprekende verhalen over hoop en verandering. Dat geldt ook voor Nederland. Een eventueel Nexit-gevoel valt niet uit te rekenen, en de nadruk leggen op cijfers is een doodlopende weg. Dus hebben we ook hier leiders nodig die hoofd en hart weten te verbinden.
Lees ook het artikel van Radio EenVandaag over deze bijdrage:
Noot: voor meer informatie over globalisering en leiderschap verwijzen we je naar ons nieuwe boek ‘Goede leiders zweven niet’ (Stoker & Garretsen, 2018)