Bijna twee jaar zitten we al in de pandemie. En we zijn er HE-LE-MAAL klaar mee. Er zijn gelukkig ook veel aanwijzingen dat de pandemie in maart ook klaar is, oftewel, dat een grote groep mensen naar een normaler leven terug kan. De verwachting is wel dat werken op afstand een onderdeel blijft van de inrichting van het werk en daarmee dat werk en thuis steeds meer in elkaar overvloeien.

De vraag is dan hoe zorgen we voor een goed welbevinden in dit 'nieuwe normaal’?

Herstellen van stress

Een belangrijk ingredient voor geestelijke gezondheid, welzijn en optimaal functioneren is voldoende en hoge kwaliteit herstel van stress in pauzes, avonduren, weekenden en vakanties. Vrije tijd, zelfs als er (tijdelijk) minder mogelijkheden zijn om dingen te ondernemen of te reizen, kan een belangrijke buffer vormen om negatieve langetermijn effecten van stress te voorkomen. Daarbij is het nauwelijks van belang welke activiteiten mensen ontplooien. Wat wel telt is de subjectieve ervaring die aan deze activiteiten gekoppeld is. Het DRAMMA-model stelt dat welzijn ondersteunt wordt via zes mechanismen: Detachment, Relaxation, Autonomy, Mastery, Meaning en Affiliation.

DRAMMA: Ingrediënten voor goed herstel in drukke tijden

• Detachment: Mentaal afstand nemen van het werk verwijst naar mentale onthechting van werkgerelateerde taken. Denk aan activiteiten zoals: mentale en fysieke grenzen rond je werk creëren, fysieke activiteiten, de natuur in gaan, kunst bewonderen, een spannend boek lezen.
• Relaxation: Ontspanning betekent lage niveaus van fysieke en mentale activering in combinatie met positieve stemming. Denk aan activiteiten zoals: massages, progressieve spierontspanning, een warm bad.
• Autonomie: Een gevoel van controle hebben over je omgeving. Denk aan activiteiten zoals: bepaalde periodes van de dag reserveren voor plezierige activiteiten naar eigen keuze.
• Mastery: Competentie of een gevoel van beheersing, flow ervaringen. Denk aan activiteiten zoals: leren van nieuwe vaardigheden (bijv. handwerken, sport), opdoen van nieuwe kennis (bijv. het leren van een taal of over andere interessante onderwerpen).
• Meaning: Vrijetijdsactiviteiten die mensen een gevoel geven verschil te maken in de wereld en bij te dragen aan een groter doel. Denk aan activiteiten zoals: vrijwilligerswerk, creatieve of culturele activiteiten.
• Affiliation: Verbondenheid en de mate waarin mensen zich verbonden voelen met de mensen om hun heen. Denk aan activiteiten zoals: sociale activiteiten zoals gezelschapsspelletjes, wandelingen, samen koken en eten.

‘Craften’ voor welbevinden

Het kunnen aanpassen of actief vormgeven - ‘craften’ - van je werk wordt steeds belangrijker om medewerkers te motiveren en te behouden. In ons Integrative Needs Model of Crafting beschrijven wij hoe mensen proactief aan hun psychologische behoeften kunnen voldoen door hun verschillende werk- en niet-werkrollen bewust vorm te geven. Ons model is gebaseerd op het idee dat mensen hun gedachten, taken en relaties kunnen aanpassen om psychologische behoeften te vervullen. We stellen dat psychologische behoeften verschillende levensdomeinen met elkaar verbinden en dat aan sommige behoeften gemakkelijker kan worden voldaan op het werk en aan andere makkelijker buiten het werk. Uiteindelijk is het belangrijk dat alle behoeften bevredigd worden en idealiter in balans zijn.

Slecht ontworpen banen of een belastende thuissituatie kunnen mensen ervan weerhouden actief in hun behoeften te voorzien. Daarom is gezondheid op het werk een gedeelde verantwoordelijkheid tussen individuele werknemers, hun managers, werkgevers en overheidsbeleid. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld begrip voor de uitdagende situatie kenbaar maken, verwachtingen met betrekking to de productiviteit verlagen en werknemers helpen de grenzen tussen werk en privéleven beter te bewaken. De Franse overheid heeft hiervoor bijvoorbeeld een wet ingevoerd die werknemers het recht geeft om onbereikbaar te zijn buiten werktijden.

Ook hebben managers een belangrijke ondersteunde functie en voorbeeldfunctie betreffende werk-privé balans. Managers kunnen bijvoorbeeld begrip voor een lastige thuissituatie communiceren en kern-werktijden afspreken. Buiten deze afgesproken werktijden nemen ze zelf dan ook geen contact op met medewerkers. Ik gebruik zelf een planningsfunctie voor mijn e-mails zodat mijn collega´s geen e-mails van mij op rare tijden ontvangen (want ik werk weleens in de avond na een wandeling overdag) en zich daardoor verplicht voelen om snel te antwoorden buiten hun werktijden.

Optimistische uitblik

Naast uitdagingen en ellende brengt de coronapandemie ook hoop en vernieuwing. Veel leidinggevenden realiseren zich dat ze werknemers in staat kunnen stellen vanuit huis te werken zonder achteruitgang van werkprestaties. In de toekomst zullen werknemers gebruik willen blijven maken van deze nieuwe mogelijkheden om reistijd en reiskosten te besparen en gemakkelijker een evenwicht te vinden tussen werk en privéleven. Dit geeft vrijheid en kan ook voordelen opleveren voor de het verkeer en het milieu.

Ook zie ik om me heen dat humor en creativiteit omhoog zijn geschoten. De meeste mensen werden en worden uitgedaagd om hun oude werkmethoden en communicatiestrategieën te heroverwegen. De fysieke afstand tussen mensen speelt nauwelijks meer een rol en mensen kunnen opeens virtuele koffiepauzes hebben met hun collega's in het buitenland, wat nooit zou zijn gebeurd zonder de crisis. Docenten ontdekken noodgedwongen nieuwe onderwijssmethoden en verlegen studenten worden ineens actieve discussanten in digitale onderwijsfora.

De aandacht en het respect voor werknemers die onze samenleving draaiende houden, is toegenomen en zal hopelijk leiden tot betere arbeidsomstandigheden en eerlijkere lonen in de toekomst. Er zijn ​​nieuwe sociale netwerken en initiatieven ontstaan om mensen te ondersteunen die worstelen met mentale problemen of die zich eenzaam voelen. Ondanks 1.5 meter tussen ons kan deze crisis mensen ook dichter bij elkaar brengen en zorgen voor een samenleving die zich richt op fairness, stabiliteit, zinvol werk en een duurzame toekomst voor onze planeet.

Meer lezen:

• Newman, D. B., Tay, L., & Diener, E. (2014). Leisure and subjective well-being: A model of psychological mechanisms as mediating factors. Journal of Happiness Studies
• Wrzesniewski, A., & Dutton, J. E. (2001). Crafting a job: Revisioning employees as active crafters of their work. Academy of Management Review
• De Bloom, J., Vaziri, H., Tay, L., & Kujanpää, M. (2020). An identity-based integrative needs model of crafting: Crafting within and across life domains. Journal of Applied Psychology.
• https://theconversation.com/lead-with-empathy-during-the-covid-19-crisis-135175

 Over de auteur

Dr. Jessica de Bloom werkt als Rosalind Franklin Fellow aan de Rijksuniversiteit Groningen en als Academy of Finland Researcher aan de Universiteit van Tampere (Finland). Haar expertise ligt op het gebied van arbeidspsychologie, herstel van werkstress en crafting.