Fractieafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946)
Afsplitsingen van partijen (nauwkeuriger gezegd: fracties) komen in de Tweede Kamer relatief vaak voor. Met name in periodes van ingrijpende partijpolitieke verandering, zoals in de late jaren veertig, de jaren zeventig en het begin van de 21e eeuw, doen zich vaker afsplitsingen voor.
- Overzicht met afsplitsingen en overstappers
- Grafische weergave van aantallen afsplitsingen per decennium
De afgelopen 25 jaar verlieten al net zoveel Tweede Kamerleden hun oorspronkelijke fractie als in de vijftig jaar daarvoor. Soms verlaat een afgesplitst Kamerlid direct de Kamer (bijvoorbeeld C. Huijsen in 1977). De meesten blijven als zelfstandig Kamerlid in de Tweede Kamer en worden dan aangeduid als ‘groep’, en in geval van meerdere leden doorgaans met de naam van de fractieleider (‘Groep-Gortzak’ etc.).
Sinds 2020 valt vooral de toename aan ‘overstappers’ op: de Kamerleden die een transfer maken naar een andere, reeds bestaande partij. In juli 2025 kondigde Aant Jelle Soepboer zijn vertrek aan uit de NSC-fractie om zich te kunnen opmaken voor het lijsttrekkerschap van de Fryske Nasjonale Partij bij de volgende verkiezingen. Agnes Joseph stapte eind juli 2025 rechtstreeks over van NSC naar BBB. In augustus van dat jaar verruilde Diederik Boomsma NSC voor JA21.
Bijzondere vermelding verdient Wybren van Haga, die eerst overstapte en zich vervolgens afsplitste. Na zijn royement uit de VVD op 24 september 2019 ging Van Haga in eerste instantie individueel door als Tweede Kamerlid, om zich in december 2020 aan te sluiten bij de FVD-fractie. In mei 2021distantieerde hij zich met twee anderen weer van de FVD-fractie om verder te gaan als groep-Van Haga, terwijl hij ondertussen zijn nieuwe partij BVNL lanceerde.
Voorheen kwam het zelden voor dat een scheidend Kamerlid zich aansloot bij een andere fractie. De enige uitzondering tot dan toe was S.J.M. Dijkman, die bijna twee jaar na zijn afscheiding van de CDA-fractie in 1983 tot de fractie van de PPR toetrad.
De meeste afgescheiden Kamerleden die in eerste instantie zelfstandig verdergaan, proberen uiteindelijk een nieuwe partij op te richten of zich bij een nieuwe aan te sluiten.
Met uitzondering van de Partij voor Socialisme en Ontwapening (PSO) en de Lijst Nieuwe Politiek (LNP) namen alle nieuwe partijen deel aan de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen; de meeste zonder succes. Vier wonnen wel zetels. Indien afgescheiden Kamerleden (via een nieuwe dan wel een reeds bestaande partij) in de Tweede Kamer terugkeerden, is dat in een voetnoot bij het overzicht aangegeven.
Overzicht met afsplitsingen en overstappers
Dit overzicht is gebaseerd op gegevens van het Parlementair Documentatiecentrum (PDC) en het DNPP.
Datum
|
Partij
|
Nieuwe fractie
|
Kamerleden
|
Nieuwe partij
|
15-8-2025
|
-
| |||
30-7-2025
|
-
| |||
25-7-2025
|
-
| |||
1-9-2023
|
-
|
nvt (vanaf 1-9-2023 BBB)
|
||
1-9-2023
|
-
|
nvt (vanaf 1-9-2023 BBB)
|
||
1-8-2023
|
Lid-Ephraim
|
nvt
|
||
22-3-2022
|
Lid-Gündoğan
|
nvt
|
||
15-9-2021
|
Lid-Omtzigt
|
nvt
|
||
13-5-2021
|
Groep-Van Haga
| |||
6-5-2021
|
Fractie-Den Haan
| |||
3-5-2020
|
Groep-Krol/Van Kooten
| |||
24-9-2019
|
Groep-Van Haga
|
nvt
|
||
16-7-2019
|
Groep-Van Kooten-Arissen
| |||
7-11-2016
|
Groep-Monasch
| |||
25-3-2015
|
Groep-Houwers
|
nvt
|
||
13-11-2014
|
Groep-Kuzu/Öztürk
| |||
6-6-2014
|
Groep-Klein
| |||
21-3-2014
|
-
| |||
20-3-2014
|
Groep-Van Vliet
|
nvt
|
||
29-10-2013
|
Groep-Bontes
| |||
6-7-2012
|
Groep-Van Bemmel
|
nvt
|
||
3-7-2012
|
Groep-Kortenoeven/
Hernandez
|
nvt
|
||
20-3-2012
|
Groep-Brinkman
| |||
17-9-2007
|
Groep-Verdonk
| |||
24-9-2006
|
-
| |||
6-9-2006
|
Groep-Van Schijndel
| |||
16-8-2006
|
-
|
nvt
|
||
7-7-2006
|
Groep-Van Oudenallen
| |||
23-6-2005
|
Groep-Nawijn
| |||
3-9-2004
|
Groep-Wilders
| |||
3-2-2004
|
nvt
|
|||
13-10-2002
|
Groep-Wijnschenk
|
LNP
|
||
7-10-2002
|
Groep-De Jong
| |||
31-3-1998
|
Groep-Verkerk
|
nvt
|
||
6-9-1995
|
Groep-Nijpels
| |||
30-5-1995
|
-
|
C.S. van Wingerden [8]
| ||
11-10-1994
|
Groep-Hendriks
|
nvt
|
||
21-9-1993
|
Groep-Ockels
|
DNP
|
||
21-1-1986
|
Groep-Van der Spek
|
PSO
|
||
23-4-1985
|
Groep-Wagenaar
|
AR’85
|
||
5-12-1984
|
Groep-Janmaat
| |||
8-12-1983
|
Groep-Scholten/Dijkman
|
nvt
|
||
22-6-1976
|
Groep-Nooteboom
|
DAC
|
||
30-3-1976 |
Groep-Huijsen |
nvt |
||
13-9-1971 |
Groep-De Jong | |||
9-2-1971 |
Groep-Verlaan |
Lijst-Van Velzen |
||
14-5-1970 |
Groep-Goedhart | |||
12-12-1968 |
Groep Harmsen |
- |
Democraten 2000 |
|
27-6-1968 |
Groep-Harmsen
|
BR |
||
27-2-1968 |
Groep-Aarden | |||
13-12-1966 |
Groep-Voogd | |||
14-4-1958 |
Groep-Gortzak |
SWP [20]
|
[1] Helder, Pouw-Verweij en Eppink scheidden zich op 1 september 2023 af van respectievelijk de PVV-fractie en de JA21-fractie. Zij traden direct toe tot de Tweede Kamerfractie van de BoerBurgerBeweging (BBB).
[2] Op 22 mei 2020 werd Van Haga lid van Forum voor Democratie (FvD). Hij sloot zich aanvankelijk niet aan bij de FvD-fractie in de Tweede Kamer, maar wilde als onafhankelijk Kamerlid daarmee wel nauw samenwerken. Per 1 december 2020 voegde hij zich alsnog bij de fractie.
[3] Brinkman richtte in mei 2012 de Onafhankelijke Burger Partij (OBP) op, die in juni fuseerde met Trots op Nederland, de nieuwe formatie kreeg de naam Democratisch Politiek Keerpunt (DPK).
[4] Van Schijndel was via de lijst van de VVD in 2005 in de Kamer gekomen, verliet de fractie in september 2006 en vormde vervolgens met B.J. Eerdmans de Groep Eerdmans/Van Schijndel en trad toe tot EénNL.
[5] Van As trad in augustus 2006 toe tot de Groep Nawijn, maar maakte zich daarvan los in september 2006 en verliet daarop de Kamer.
[6] Van Oudenallen, die onder de naam van H.F.M. Koster via de lijst van de LPF in de Kamer was gekomen, werd niet toegelaten tot de fractie van die partij.
[7] Verkerk keerde in september 1995 terug in de fractie van het AOV, toen de Groep Nijpels zich daarvan had afgescheiden; in 1998 zou hij opnieuw de fractie van het AOV verlaten, nu voorgoed.
[8] Van Wingerden keerde in september 1995 terug in de fractie van het AOV, toen de Groep Nijpels zich daarvan had afgescheiden.
[9] Van der Spek sloot zich aanvankelijk aan bij de Partij voor Socialisme en Ontwapening (PSO) maar trok zich vervolgens terug; de PSO heeft nooit aan verkiezingen deelgenomen.
[10] Janmaat zou zich kort na zijn vertrek uit de CP aansluiten bij de Centrumdemocraten (CD) en voor deze partij in 1989 in de Kamer terugkeren.
[11] Scholten zou zich later aansluiten bij de PvdA en namens deze partij in 1998 in de Eerste Kamer gekozen worden.
[12] Dijkman sloot zich 18 april 1985 aan bij de PPR (en de PPR-fractie in de Tweede Kamer) maar keerde in 1986 niet terug in de Kamer.
[13] Huijsen kwam in 1976 in de Kamer via de lijst van de CHU en scheidde zich onmiddellijk af; na de verkiezingen van 1977 zou hij lid (maar geen Kamerlid) worden van de PvdA.
[14] Van Veenendaal kwam op 28 juli via de lijst van de PvdA in de Kamer en sloot zich onmiddellijk aan bij de Groep Goedhart; in 1971 werd ze namens DS’70 staatssecretaris, in 1972 keerde ze voor deze partij terug in de Kamer.
[15] Kronenburg scheidde zich op 12 december 1968 af van de Groep Harmsen omdat hij niet tot de in november opgerichte partij Binding Rechts (BR) wilde toetreden; in 1971 nam hij deel aan de Kamerverkiezingen via de partij Democraten 2000.
[16] Janssen sloot zich in 1972 aan bij de PvdA en keerde namens deze partij in datzelfde jaar terug in de Kamer.
[17] Kessel scheidde zich wegens ziekte pas op 20 maart 1968 van de KVP af.
[18] Van Doorn trad na afscheiding van de KVP meteen uit de Kamer maar was van 1973 tot 1977 namens de PPR minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk.
[19] Gortzak sloot zich met een groot deel van de SWP later aan bij de PSP en zou namens deze partij in 1969 in de Kamer terugkeren.
[20] De Groep Gortzak nam aan de Kamerverkiezingen van 1959 deel als Lijst-Wagenaar en richtte kort daarna de Socialistische Werkers Partij (SWP) op.
Grafische weergave van aantallen afsplitsingen per decennium
Vanaf 1950 tot heden

Lijst met gebruikte afkortingen
Algemeen Ouderen Verbond
|
|
AR'85
|
Anti-Revolutionairen '85
|
BoerBurgerBeweging
|
|
Boerenpartij
|
|
BR
|
Binding Rechts
|
Belang van Nederland
|
|
Centrumdemocraten
|
|
Christen-Democratisch Appel
|
|
Christelijk-Historische Unie
|
|
De Conservatieven.NL
|
|
Centrumpartij
|
|
Communistische Partij van Nederland
|
|
Democraten 66
|
|
DAC
|
Democratisch Actie Centrum
|
Democratisch Midden Partij
|
|
DNP
|
De Nieuwe Partij
|
Democratisch Politiek Keerpunt
|
|
Democratisch Socialisten '70
|
|
Fryske Nasjonale Partij
|
|
GOUD Nederland
|
|
Het Juiste Antwoord 21
|
|
Katholieke Volkspartij
|
|
LNP
|
Lijst Nieuwe Politiek
|
Lijst Pim Fortuyn
|
|
Nederlandse Middenstands Partij
|
|
Onafhankelijke Burger Partij
|
|
Pascifistisch Socialistische Partij
|
|
Politieke Partij Radikalen
|
|
Partij van de Arbeid
|
|
Partij voor de Dieren
|
|
Partij voor de Toekomst
|
|
Partij voor Nederland
|
|
Partij voor de Vrijheid
|
|
Reformatorische Politieke Federatie
|
|
Socialistische Partij
|
|
SWP
|
Socialistische Werkers Partij
|
S2000
|
Senioren 2000
|
Trots op Nederland
|
|
VoorNederland
|
|
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
|
Meer lezen?
Voor een duiding van het fenomeen ‘overstappers’ zie:
-
Carla Hoetink, ‘Ja, er zijn veel partijhoppers. Maar die kunnen hele goede redenen hebben’, Trouw, 15 augustus 2025.
Voor een nadere analyse en vergelijking met België, Duitsland en Groot-Brittannië in de periode 1945-2005 zie:
-
Paul Lucardie, Arjan Marchand en Gerrit Voerman, ‘Frictie in de fractie’, in: Eliora van der Hout, Wytze van der Woude en Gerrit Voerman, red., Representatie, fractiediscipline en financiering, Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken, 2007, 59-168.
Laatst gewijzigd: | 19 augustus 2025 12:25 |