‘De wereld is een verhaal dat we onszelf vertellen over de wereld.’ Het citaat is van de Indiaas-Amerikaanse schrijver Vikram Chandra en fungeert als het motto van Hanna Bervoets roman Efter. Het citaat nodigt je uit om na te denken over verhalen, literatuur en waarheid; toevallig gaat Efter daar over. Althans, als je die thema’s eruit weet te halen. En dat maakt het boek zo schitterend en geschikt voor leerlingen. Vanwege dat boek kregen de leerlingen bijna zin in de mondelingen.

28 leerlingen, 8 boeken per leerling. Je hoeft geen wiskunde te studeren om te kunnen concluderen dat dat veel boeken zijn en daar zit nou net de bron van waarom  het mondeling de leukste toets is van het schoolvak Nederlands: lezen en daarover communiceren. Alvast voor de belanghebbers: aan het einde deel ik boekentips op basis van de mondelingen.

Lezen Lezen Lezen

De mondelingen liggen alweer een paar maanden achter me, maar de vraag die nog steeds vers in mijn geheugen zit: of ik alle boeken van alle leerlingen ook echt gelezen had. ‘Klopt het dat u sinds de kerstvakantie al bezig bent om alle boeken op onze literatuurlijsten te lezen?’ Ik kreeg spontaan een glimlach op mijn gezicht. Wat heerlijk dat er blijkbaar een gerucht was ontstaan dat ik in drie maanden 224 boeken had gelezen of fysiek in staat was om dat te doen. De vraag streelde mijn ego wel even. Ik had wel alle boeken voorbereid. 

Als je niet al die boeken gelezen hebt, maar je moet leerlingen er wel vragen over stellen, dan wordt één website al gauw je bijbel: leesadviezen.nl. Wij (lees: mijn collega’s en ik) willen sowieso dat leerlingen boeken lezen van deze website. De website biedt voor docenten legio aan vragen over alle boeken die je er kunt vinden. Vragen over titelverklaring, motto’s, verdiepingsvragen, karakterontwikkeling, enzovoorts. Echt ideaal voor de beginnende docent.

De mondelingen

Normaliter krijgt elke leerling in een klas dezelfde toets. Bij literatuurmondelingen kan dat natuurlijk niet. Jeroen Dera en Wype Stommel hebben onderzoek gedaan naar Nederlandse literatuurmondelingen. Zij constateerden dat er drie vormen bestonden: traditionele toetsvragen, ‘gewoon effe gezellig over boeken praten’ en samen interpreteren. Het beste mondeling is denk ik een combinatie van alle drie. Leerlingen moesten bij ons op school eerst een presentatie geven van ongeveer 10 minuten. Daarna gingen we in gesprek over de boeken en leeservaringen. Daar kwamen zulke mooie resultaten uit. Een van de leerlingen kwam erachter dat hij oorlogsromans ontzettend leuk vindt, mede dankzij een oorlogsmuseum dat zijn opa runt. Een andere leerling vergeleek De donkere kamer van Damokles met de film Fight Club. Zonder al te veel spoilers: in deze film kampt de hoofdpersoon met soortgelijke problemen als Osewoudt in De donkere kamer. Uiteindelijk begon deze leerling mij vragen te stellen over het boek. Hoe leuk is dat?

Een mondeling stak er echt bovenuit. Deze leerlingen had voor alle boeken een mindmap gemaakt en meegenomen. Van de mindmaps maakte ze een slinger en deze hing ze op aan het bord. Een van de boeken waar ze over presenteerde was Ik kom hier nog op terug van Rob van Essen. Ik was begonnen in dit boek, maar had ‘m nooit uitgelezen. Uiteraard moest ik dit boek wel voorbereiden, waardoor ik de clue van het boek nu dus al weet. Wat haar mondeling zo geweldig maakte, was dat ze Van Essen op Instagram berichtte toen ze het boek uit had; ze begreep het einde niet helemaal en vroeg hem om uitleg. En het mooiste? Hij reageerde! Ze hebben gewoon een heel gesprek gehad op Instagram. Deze leerling gaat de academische pabo doen. Ik kon het niet laten om toch even een balletje op te gooien om op z’n minst de minor Nederlandse Taal en Cultuur te volgen wanneer ze zover is: ‘mocht je voor de klas staan niet leuk vinden, dan denk ik dat de neerlandistiek een uitkomst voor je biedt.’ We zullen het in de komende paar jaren wel zien.

Boekentips

Laten we eindigen met wat leuks: leestips. Leerlingen gaven aan dat ze deze boeken het allerleukst vonden en dat ze gelezen moesten worden. Voor heel even waren zij de docent en ik de leerling. 

Annejet van der Zijl, Fortuna’s kinderen (2021)

Arthur Japin, De zwarte met het witte hart (1997)

Christiaan Weijts, Art. 285b (2006)

Dimitri Verhulst, Hebben en Zijn (2022)

Hanna Bervoets, Efter (2014)

Lize Spit, Het smelt (2015)

Manon Uphoff, Vallen is als vliegen (2019)

Martijn Neggers, Spoetnik (2018)

Niña Weijers, De consequenties (2017)

Peter Middendorp, Jij bent van mij (2018)

Simone Atangana Bekono, Confrontaties (2020)

Stefan Brijs, De Engelenmaker (2005)