Vrouwen in de Engelstalige literatuur

Overspel in de negentiende eeuw

Een romantisch diner bij kaarslicht. Een man knielt voor zijn geliefde en presenteert haar een doosje met een fonkelende ring. De vrouw slaat haar hand voor haar mond en verzucht vol emotie: “Ja, natuurlijk wil ik met je trouwen”. In films en boeken betekent het huwelijksaanzoek vaak een happy end en het begin van een gelukkig leven. Ook in de hedendaagse literatuur wordt de vrouw vaak op deze manier afgebeeld. Sommige literatuur stopt niet bij het ja-woord, maar neemt de lezer mee naar de minder rooskleurige kanten van het huwelijk: de sleur ervan, de zoektocht naar spanning, verboden verlangens en overspel.

Deze andere kant van het huwelijk is het onderwerp van veel verhalen en romans van Kate Chopin (1851-1904) en Edith Wharton (1862-1937), twee Amerikaanse schrijfsters uit de negentiende eeuw. Zij schreven over dit toen zeer omstreden onderwerp vanuit een vrouwelijk perspectief. The Awakening (uit 1898) van Kate Chopin gaat bijvoorbeeld over een getrouwde vrouw, Edna Montpellier, die worstelt met haar verlangens. Ze wordt verliefd op een andere man en ontdekt de spanning van het overspel. Deze onderwerpkeuze was gewaagd en controversieel, want vrijgevochten vrouwen waren in die tijd een uitzondering. Vrouwelijk overspel was een absoluut taboe.The Awakening werd dan ook heftig bekritiseerd: In de ogen van veel lezers kwam hoofdpersoon Edna haar maatschappelijke en sociale verplichtingen als vrouw niet na. Chopin was één van de eerste Amerikaanse vrouwen die het aandurfde om vrouwelijke verlangens op papier te zetten, helaas betekende dit ook vrijwel het einde van haar schrijfcarrière. Ze was ‘te vroeg’ met haar feministische opvattingen.

Wat werd er aan het einde van de negentiende eeuw van de ideale vrouw verwacht? Op wat voor manier stelden schrijfsters als Kate Chopin en Edith Wharton dit ideaal ter discussie? Leidden hun verhalen en romans tot verandering in de situatie van de vrouw? Met behulp van hun literaire verhalen kan je de rol van de Amerikaanse vrouw aan het einde van de negentiende eeuw reconstrueren. Maar je kan bijvoorbeeld ook het taalgebruik van deze verhalen bekijken. Op welke manier werd er door Chopin en Wharton over vrouwelijke verlangens geschreven? Hoe verwoordden zij hun kritiek? Waarover schrijven zij wel, waarover niet? Welk perspectief kozen zij? Als je meer wil weten over het soort onderzoek wat hierbij hoort, neemt dan een kijkje op deze pagina, daar staat meer op over literatuuronderzoek.

Eigentijds Victoriaans

In het Victoriaanse tijdperk was het Verenigd Koninkrijk de toonaangevende natie in de wereld: ze bezat een wereldrijk. Daarnaast was er ook sprake van een groeiende en relatief welvarende middenklasse. De conservatieve opvattingen van de welvarende burgers gaven de toon aan. Dit resulteerde onder andere in strenge fatsoensnormen en een dubbele seksuele moraal met verschillende normen voor mannen en vrouwen. In de literatuur was er weinig ruimte om thema’s die buiten de heersende moraal vielen (zoals de positie van de vrouw, homoseksualiteit, overspel, prostitutie, etc.) te behandelen.

Tegenwoordig is deze ruimte er wel. Het Victoriaanse tijdperk is een populair onderwerp voor hedendaagse Engelstalige auteurs. Schrijvers als George Hagen, Peter Carey, Sarah Waters en Michel Faber laten zich inspireren door de romans uit het Victoriaanse tijdperk, zoals die van Charles Dickens en Wilkie Collins. Al zijn er wel duidelijke verschillen tussen de originele Victoriaanse romans en de zogenaamde neo-Victoriaanse romans. Sarah Water bijvoorbeeld schrijft in haar boek Tipping the Velvet over een lesbische vrouw in het negentiende-eeuwse Londen. In het boek Jack Maggs van Peter Carey komen verboden seksuele verlangens, waarover men in de negentiende eeuw alleen maar tussen de regels door schreef, uitgebreid aan de orde.

In jouw profielwerkstuk kan je een vergelijking maken tussen een neo-Victoriaanse roman en de originele Victoriaanse boeken en/of opvattingen. Hoe worden onderwerpen als homoseksualiteit, atheïsme of emancipatie van de vrouw behandeld in de neo-Victoriaanse roman? Wat is het beeld van de positie van vrouwen in de negentiende eeuw zoals dat in deze romans naar voren komt? In hoeverre komt dit beeld met de realiteit? Naast de verschillen en overeenkomsten in thematiek zou je ook kunnen letten op het taalgebruik en het perspectief van de romans. Vanuit wiens perspectief zijn de neo-Victoriaanse romans bijvoorbeeld geschreven?

Dit onderwerp leent zich ook uitstekend voor een creatief profielwerkstuk. Achterhaal de kenmerken van de negentiende-eeuwse Victoriaanse roman en pas deze bijvoorbeeld toe op een moderne tekst. Je zou ook twee versies kunnen schrijven van één verhaal. De ene variant schrijf je aan de hand van de kenmerken van een Victoriaanse roman, de andere aan de hand van de kenmerken van een neo-Victoriaanse roman.

Heb je naar aanleiding van dit stuk nog vragen? Stuur ons dan gerust een e-mail op: alfasteunpunt rug.nl.