Skip to ContentSkip to Navigation
Research DNPP Thema's Partijafsplitsingen

Partijafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946)

Inleiding

Hieronder volgt een overzicht van de afsplitsingen van partijen (nauwkeuriger gezegd: fracties) in de Tweede Kamer sinds 1946.

Afgescheiden Kamerleden sluiten zich in Nederland zelden aan bij een andere fractie – de enige uitzondering in deze periode is S.J.M. Dijkman, die bijna twee jaar na zijn afscheiding van de CDA-fractie in 1983 tot de fractie van de PPR toetrad. Een enkeling verliet direct de Kamer (bijvoorbeeld C. Huijsen in 1977), de meesten bleven als zelfstandig kamerlid in de Tweede Kamer; hun nieuwe fractie draagt doorgaans de naam van de fractievoorzitter (‘Groep Gortzak’, etc). In veel gevallen richtten de afgescheidenen later een nieuwe partij op, of sloten zij zich bij een nieuwe partij aan.

Met uitzondering van de Partij voor Socialisme en Ontwapening (PSO) en de Lijst Nieuwe Politiek (LNP) namen alle nieuwe partijen deel aan de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen; de meeste zonder succes. Vier wonnen wel zetels. Indien afgescheiden Kamerleden (via een nieuwe dan wel een reeds bestaande partij) in de Tweede Kamer terugkeerden, is dat in een voetnoot hieronder aangegeven.

Voor een nadere analyse en vergelijking met België, Duitsland en Groot-Brittannië in de periode 1945-2005 zie Paul Lucardie, Arjan Marchand en Gerrit Voerman, ‘Frictie in de fractie’, in: Eliora van der Hout, Wytze van der Woude en Gerrit Voerman, red., Representatie, fractiediscipline en financiering , Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken, 2007, 59-168.

Bekijk een grafische weergave van de partijafsplitsingen.

Overzicht partijafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946)

Dit overzicht is gebaseerd op gegevens van het Parlementair Documentatiecentrum (PDC) en het DNPP.

Datum
Partij
Nieuwe fractie
Kamerleden
Nieuwe partij
1-9-2023
PVV
-
nvt (vanaf 1-9-2023 BBB)
1-9-2023
-
nvt (vanaf 1-9-2023 BBB)
1-8-2023
Lid-Ephraim
nvt
22-3-2022
Lid-Gündoğan
nvt
15-9-2021
CDA
Lid-Omtzigt
nvt
13-5-2021
FvD
Groep-Van Haga
6-5-2021
Fractie-Den Haan
3-5-2020
Groep-Krol/Van Kooten
24-9-2019
VVD
Groep-Van Haga
nvt
16-7-2019
Groep-Van Kooten-Arissen
7-11-2016
Groep-Monasch
25-3-2015
VVD
Groep-Houwers
nvt
13-11-2014
Groep-Kuzu/Öztürk
6-6-2014
Groep-Klein
21-3-2014
PVV
-
VNL
20-3-2014
PVV
Groep-Van Vliet
nvt
29-10-2013
PVV
Groep-Bontes
VNL
6-7-2012
PVV
Groep-Van Bemmel
nvt
3-7-2012
PVV
Groep-Kortenoeven/
Hernandez
nvt
20-3-2012
PVV
Groep-Brinkman
DPK
17-9-2007
VVD
Groep-Verdonk
ToN
24-9-2006
LPF
-
6-9-2006
VVD
Groep-Van Schijndel
16-8-2006
LPF
-
nvt
7-7-2006
LPF
Groep-Van Oudenallen
23-6-2005
LPF
Groep-Nawijn
PvN
3-9-2004
VVD
Groep-Wilders
PVV
3-2-2004
SP
nvt
13-10-2002
LPF
Groep-Wijnschenk
LNP
7-10-2002
LPF
Groep-De Jong
31-3-1998
AOV
Groep-Verkerk
nvt
6-9-1995
AOV
Groep-Nijpels
30-5-1995
AOV
-
C.S. van Wingerden [8]
11-10-1994
AOV
Groep-Hendriks
nvt
21-9-1993
Groep-Ockels
DNP
21-1-1986
PSP
Groep-Van der Spek
PSO
23-4-1985
RPF
Groep-Wagenaar
AR’85
5-12-1984
CP
Groep-Janmaat
CD
8-12-1983
CDA
Groep-Scholten/Dijkman
nvt
22-6-1976
D66
Groep-Nooteboom
DAC

30-3-1976

CHU

Groep-Huijsen

J. Huijsen [13]

nvt

13-9-1971

NMP

Groep-De Jong

J.H. de Jong

DMP

9-2-1971

BP

Groep-Verlaan

N. Verlaan

Lijst-Van Velzen

14-5-1970

PvdA

Groep-Goedhart

F.J. Goedhart

W.J. Schuitemaker

S. van Veenendaal-Van Meggelen [14]

DS’70

12-12-1968

Groep Harmsen

-

H. Kronenburg

Democraten 2000

27-6-1968

BP

Groep-Harmsen

E.J. Harmsen
J. van de Brake
W.M. van Harselaar

H. Kronenburg [15]

BR

27-2-1968

KVP

Groep-Aarden

J.M. Aarden

P.J. Janssen [16]

A.A.M. Kessel [17]

H.W. van Doorn [18]

PPR

13-12-1966

BP

Groep-Voogd

P. Voogd

Lijst-Voogd

14-4-1958

CPN

Groep-Gortzak

H. Gortzak [19]

G. Wagenaar
B. Brandsen
M.E. Lips-Odinot

SWP [20]

Lijst van gebruikte afkortingen:

AOV
Algemeen Ouderen Verbond
AR'85
Anti-Revolutionairen '85
BBB
BoerBurgerBeweging
BP
Boerenpartij
BR
Binding Rechts
Belang van Nederland
CD
Centrumdemocraten
CDA
Christen-Democratisch Appel
CHU
Christelijk-Historische Unie
De Conservatieven.NL
CP
Centrumpartij
CPN
Communistische Partij van Nederland
D66
Democraten 66
DAC
Democratisch Actie Centrum
DMP
Democratisch Midden Partij
DNP
De Nieuwe Partij
DPK
Democratisch Politiek Keerpunt
Democratisch Socialisten '70
GOUD Nederland
KVP
Katholieke Volkspartij
LNP
Lijst Nieuwe Politiek
LPF
Lijst Pim Fortuyn
NMP
Nederlandse Middenstands Partij
OBP
Onafhankelijke Burger Partij
PSP
Pascifistisch Socialistische Partij
PPR
Politieke Partij Radikalen
Partij van de Arbeid
Partij voor de Dieren
Partij voor de Toekomst
PvN
Partij voor Nederland
PVV
Partij voor de Vrijheid
RPF
Reformatorische Politieke Federatie
SP
Socialistische Partij
SWP
Socialistische Werkers Partij
S2000
Senioren 2000
ToN
Trots op Nederland
VNL
VoorNederland
VVD
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie

[1] Helder, Pouw-Verweij en Eppink scheidden zich op 1 september 2023 af van respectievelijk de PVV-fractie en de JA21-fractie. Zij traden direct toe tot de Tweede Kamerfractie van de BoerBurgerBeweging (BBB).

[2] Op 22 mei 2020 werd Van Haga lid van Forum voor Democratie (FvD). Hij sloot zich niet aan bij de FvD-fractie in de Tweede Kamer, maar wilde als onafhankelijk Kamerlid daarmee wel nauw samenwerken.

[3] Brinkman richtte in mei 2012 de Onafhankelijke Burger Partij (OBP) op, die in juni fuseerde met Trots op Nederland, de nieuwe formatie kreeg de naam Democratisch Politiek Keerpunt (DPK).

[4] Van Schijndel was via de lijst van de VVD in 2005 in de Kamer gekomen, verliet de fractie in september 2006 en vormde vervolgens met B.J. Eerdmans de Groep Eerdmans/Van Schijndel en trad toe tot EénNL.

[5] Van As trad in augustus 2006 toe tot de Groep Nawijn, maar maakte zich daarvan los in september 2006 en verliet daarop de Kamer.

[6] Van Oudenallen, die onder de naam van H.F.M. Koster via de lijst van de LPF in de Kamer was gekomen, werd niet toegelaten tot de fractie van die partij.

[7] Verkerk keerde in september 1995 terug in de fractie van het AOV, toen de Groep Nijpels zich daarvan had afgescheiden; in 1998 zou hij opnieuw de fractie van het AOV verlaten, nu voorgoed.

[8] Van Wingerden keerde in september 1995 terug in de fractie van het AOV, toen de Groep Nijpels zich daarvan had afgescheiden.

[9] Van der Spek sloot zich aanvankelijk aan bij de Partij voor Socialisme en Ontwapening (PSO) maar trok zich vervolgens terug; de PSO heeft nooit aan verkiezingen deelgenomen.

[10] Janmaat zou zich kort na zijn vertrek uit de CP aansluiten bij de Centrumdemocraten (CD) en voor deze partij in 1989 in de Kamer terugkeren.

[11] Scholten zou zich later aansluiten bij de PvdA en namens deze partij in 1998 in de Eerste Kamer gekozen worden.

[12] Dijkman sloot zich 18 april 1985 aan bij de PPR (en de PPR-fractie in de Tweede Kamer) maar keerde in 1986 niet terug in de Kamer.

[13] Huijsen kwam in 1976 in de Kamer via de lijst van de CHU en scheidde zich onmiddellijk af; na de verkiezingen van 1977 zou hij lid (maar geen Kamerlid) worden van de PvdA.

[14] Van Veenendaal kwam op 28 juli via de lijst van de PvdA in de Kamer en sloot zich onmiddellijk aan bij de Groep Goedhart; in 1971 werd ze namens DS’70 staatssecretaris, in 1972 keerde ze voor deze partij terug in de Kamer.

[15] Kronenburg scheidde zich op 12 december 1968 af van de Groep Harmsen omdat hij niet tot de in november opgerichte partij Binding Rechts (BR) wilde toetreden; in 1971 nam hij deel aan de Kamerverkiezingen via de partij Democraten 2000.

[16] Janssen sloot zich in 1972 aan bij de PvdA en keerde namens deze partij in datzelfde jaar terug in de Kamer.

[17] Kessel scheidde zich wegens ziekte pas op 20 maart 1968 van de KVP af.

[18] Van Doorn trad na afscheiding van de KVP meteen uit de Kamer maar was van 1973 tot 1977 namens de PPR minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk.

[19] Gortzak sloot zich met een groot deel van de SWP later aan bij de PSP en zou namens deze partij in 1969 in de Kamer terugkeren.

[20] De Groep Gortzak nam aan de Kamerverkiezingen van 1959 deel als Lijst-Wagenaar en richtte kort daarna de Socialistische Werkers Partij (SWP) op.

Grafische weergave van partijafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946), per decennium

Grafische weergave van partijafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946), per decennium
Grafische weergave van partijafsplitsingen in de Tweede Kamer (vanaf 1946), per decennium
Laatst gewijzigd:07 september 2023 10:45