Waarom zijn glanzende kleuren zeldzaam, maar wijdverspreid in de natuur?

In bijna elk seizoen is de natuur rijk aan kleuren. De meeste kleuren zijn mat, maar sommige zijn glanzend. Evolutionair bioloog Casper van der Kooi vroeg zich af waarom glanzende kleuren relatief zeldzaam zijn. Hij onderzocht daarvoor hoe hommels de glanzende kleuren van kunstbloemen waarnemen. Zijn experiment toonde aan dat glanzende objecten goed te zien zijn van een afstand, maar minder goed van dichtbij. ‘Het is compromis.’

FSE Science Newsroom | René Fransen

Biologen genieten niet alleen van de kleuren in de natuur, ze ontwikkelen ook theorieën om ze te verklaren. De meeste kleuren zijn mat, zoals de veren van een koolmees, de bloembladeren van een madeliefje of de huid van een kikker. Die kleuren veranderen niet als je ze vanuit verschillende hoeken bekijkt. ‘Veel kleuren geven een signaal af, bijvoorbeeld om bestuivers of een partner aan te trekken’, legt Van der Kooi uit. ‘Die signalen zijn het meest effectief wanneer ze consistent zijn in tijd en ruimte.’

Betere vallen voor plaaginsecten

Maar er zijn overal in de natuur ook voorbeelden van glanzende kleuren, zoals de bloemblaadjes van de boterbloem, of het metaalblauw van sommige vlindervleugels. Van der Kooi: ‘Die glanzende kleuren zijn dynamisch: hoe je ze ziet hangt af van de hoek waaronder je kijkt, de hoeveelheid licht en de tijd van de dag.’ Hij testte het effect van kunstmatige bloemen met verschillende kleuren op hommels in vliegkooien. Daaruit bleek dat ze glanzende kleuren beter zien van een grote afstand, zoals de lichtflitsen van een vuurtoren of de blauwe zwaailichten van een ambulance.

‘Maar van dichtbij maakt de glans het lastig om details in de bloemen te zien. Je kunt het vergelijken met het lezen van een glossy tijdschrift in de zon: de letters zijn lastig te lezen op het glanzende papier. Er is dus een compromis tussen goede zichtbaarheid van veraf of dichtbij die verklaart waarom de dynamische glanzende kleuren minder vaak voorkomen dan statische matte kleuren’, legt Van der Kooi uit. ‘We kunnen deze kennis gebruiken om betere vallen te bouwen voor plaaginsecten, en om technici zonnepanelen te laten bouwen die hommels niet weglokken van de bloemen.’

Referentie: Alexander Dietz, Johannes Spaethe, Casper J. van der Kooi: Dynamic visual effects enhance flower conspicuousness but compromise color perception. Science Advances, 26 November 2025.