Uitgelichte publicaties juni 2025

Veel soorten gaan achteruit in de Waddenzee, slechts een paar floreren

In een unieke samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen en de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg bestudeerden onderzoekers populatietrends van 3058 verschillende populaties van verschillende soortsgroepen in de gehele Waddenzee. 24 procent van de populaties laat een significante daling in aantallen zien, en dat effect treedt over uiteenlopende groepen tegelijkertijd op. Slechts 14 procent van de populaties toont een toename. Op 18 juni werden deze bevindingen gepubliceerd in het tijdschrift Global Change Biology.

Onder de ‘verliezers’ zijn vooral inheemse soorten, vaak aan elkaar verwant, terwijl de ‘winnaars’ juist verschillende uitheemse soorten zijn. Vogels lijken het op het eerste oog goed te doen, maar een aantal soorten maken een flinke daling door sinds eind jaren 1990. Ook fytoplankton en planten zijn sterk vertegenwoordigd onder de verliezers; dit zijn soorten aan de basis van het voedselweb. Maar ook tweekleppigen, borstelwormen en sommige vissen zoals de Atlantische kabeljauw hebben het moeilijk.

Opvallend is dat de dalingen in aantallen van de verliezende soorten vaak gelijktijdig inzetten, wat wijst op een gedeelde achterliggende oorzaak. ‘In vervolgonderzoek willen we graag onderzoeken wat de specifieke oorzaken van deze dramatische veranderingen zijn,’ stelt Britas Klemens Eriksson. ‘Maar het is in elk geval een waarschuwingssignaal voor mogelijke lokale uitsterving.’

Referentie: Anika Happe, Kasper J. Meijer et al: Synthesis of Population Trends Reveals Seascape-Wide Reorganisation of Biodiversity From Microalgae to Birds. Global Change Biology, 18 juni

Naar een nieuwe psychiatrie met biologische testen

Patiënten, artsen en farmaceutische bedrijven presenteren plannen om diagnostiek te verbeteren

Een internationale groep psychiaters, patiëntenverenigingen en farmaceutische bedrijven heeft plannen gepresenteerd om op een systematische manier objectieve biologische testen te introduceren voor psychiatrische aandoeningen. Deze ‘Routekaart voor precisie-psychiatrie’, die het vak radicaal kan veranderen, is op 19 juni gepubliceerd in het tijdschrift Molecular Psychiatry.

Het project dat leidde tot de Routekaart is gecoördineerd door Martien Kas, hoogleraar Gedragsneurowetenschap aan het Groningen Institute for Evolutionary Life Sciences (GELIFES) van de RUG. ‘Veel behandelingen die we nu gebruiken werken niet voor alle patiënten even goed. We hebben dus echt betere behandelingen nodig in de geestelijke gezondheidszorg, en dat begint met een nauwkeuriger diagnose’, zegt hij. Het artikel in Molecular Psychiatry beschrijft hoe er in de komende 15 tot 20 jaar meer biologische metingen voor de diagnostiek moeten komen. Het uiteindelijke doel is om de juiste behandeling aan te bieden aan de juiste patiënt op het juiste moment.

Biologische testen

Nu vindt diagnostiek in de geestelijke gezondheidszorg plaats door patiënten series vragen te laten beantwoorden die zijn vastgelegd in twee handboeken, de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – Diagnostische en statistische handleiding van mentale stoornissen) en de ICD (International Classification of Diseases – Internationale classificatie van ziekten). Hoewel deze handboeken zijn gebaseerd op de beste kennis die nu beschikbaar is, zijn de antwoorden van de patiënten vaak subjectief of vaag, wat lastig is voor zowel de diagnose als de behandeling.

‘Bovendien zien we dezelfde symptomen bij verschillende stoornissen’, legt Kas uit. ‘Angst is bijvoorbeeld een symptoom dat bij verschillende mentale stoornissen aanwezig is, maar elk daarvan vraagt om een andere behandeling.’ Het gebruik van biologische testen zou kunnen laten zien of algemene symptomen dezelfde biologische oorzaak hebben.

Een levend document

Het initiatief tot het opstellen van de routekaart kwam van het Europees College voor Neuropsychofarmacology (ECNP), waarvan Kas momenteel voorzitter is. ‘Maar dit is niet alleen een plan van de ECNP, er is brede belangstelling voor. En we moeten dit met het hele veld oppakken.’ Het plan beschrijft stappen die nodig zijn voor de systematische ontwikkeling en het gebruik van testen zoals MRI beeldvorming, feedback via smartphones, bloedtesten en meer. Die zullen uiteindelijk geïntegreerd moeten worden in de huidige handboeken voor diagnostiek.

Op die manier wordt het diagnostisch handboek een levend document dat zich aanpast aan nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Kas: ‘Om dit te bereiken is er wereldwijde coördinatie nodig die zorgt voor consistente diagnoses en een consensus over de voorspellende waarde die de nieuwe biologische informatie heeft. We hebben hiervoor al vertegenwoordigers samengebracht van de grote psychiatrische vakverenigingen, patiëntenorganisaties en de farmaceutische industrie.’

Referentie: Martien Kas, Valentina Mantua et al: Precision psychiatry roadmap: towards a biology-informed framework for mental disorders. Molecular Psychiatry 19 June 2025