Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen PedOn 50 jaar orthopedagogiek Uit de oude doos

Hoe we leerden op school

Hoe we leerden op school

Ik denk dat de meeste zestigplussers zich nog wel het ouderwetse leesplankje herinneren. Meestal zaten we met twee kinderen in één schoolbank met voor in het midden de inktpot en ook twee gleuven, waarin kroontjespen en een potlood konden worden gelegd. Daarnaast was er in het vak onder de schrijfplaat de mogelijkheid wat spullen te leggen, bijvoorbeeld een schooletui maar ook de noodzakelijke inktlap. Immers de kroontjespen was gevoelig voor vuiltjes en je diende deze regelmatig even schoon te maken alvorens weer ‘netjes’ te gaan schrijven.

Op die manier leerde je gedegen de letters aan elkaar te schrijven. Tenminste als je beschikte over de mogelijkheid van rechts schrijven. Als linkshandige was je echt de pineut, want van links schrijven kon geen sprake zijn en dus werd je gedwongen rechts te schrijven, met alle problemen van dien. Ik zelf hoorde tot die categorie wat na al die decennia nog duidelijk is af te zien aan mijn geschreven woorden.Enkele keren per week kwam in de lagere klassen ook nog eens het leesplankje op de schoolbank, waarbij je via lettertjes en combinaties van lettertjes de woorden diende te vormen die betrekking hadden op de op de leesplank aanwezig afbeeldingen.

Het idee was van onderwijzer Mattheus Bernhard Hoogeveen, die een taal- en leesmethode ontwikkelde in 1905 en daarbij een beroep deed op zelfontwikkeling van kinderen. De leesplank werd klassikaal ingezet, zodat alle leerlingen tegelijkertijd ermee bezig waren. Bij de leesplank was dus ook een rood busje waarin de letters zaten waarmee de woorden dienden te worden gelegd. Daarnaast waren er ook leesboekjes en wandplaten ontwikkeld om het lezen nog doelgerichter te maken. Hierbij waren ook Jan Ligthart en Hendricus Scheepstra betrokken, terwijl Cornelis Jetzes verantwoordelijk was voor de illustraties. Via de wandplaten waren verhalen te maken waarin ‘Wim, Mies, Zus en Jet’ een hoofdrol speelden.

Nieuw aan deze methode was destijds dat de kinderen eerst de woorden begonnen te leren en daarna pas de combinatie van de letters. Speciale leesplankjes werden er in 1917 gemaakt voor de scholieren in Nederlands-Indië terwijl ook voor de Zuid-Afrikaanse scholen afwijkende leesplankjes werden geproduceerd. Op onderstaande link kan een groot aantal afbeeldingen worden gevonden van de diverse leesplankjes, leesboekjes en wandplaten:

http://www.jetses.nl/leesmethodeenontluike.html

Het zou tot 1967 duren dat het laatste leesplankje werd

geïntroduceerd, die keer in een plastic uitvoering. Daarna

verdween het om gevolgd te worden door andere leesmethoden. In een van de boekenkasten bij mij staat nog steeds met enige trots een Hoogeveen letterdoosje.

Letterdoos Hoogeveen
Letterdoos Hoogeveen
Leesplank
Leesplank
Laatst gewijzigd:05 april 2019 11:35