Dyslexietests voor jongvolwassenen

Hoewel dyslexie gekenschetst wordt als een specifieke leerstoornis (DSM-5; American Psychiatric Association, 2013), geldt niet dat deze enkel voorkomt bij kinderen die leren lezen en bestaan de problemen met lezen en schrijven vaak levenslang (Everett, 1997). Regelmatig zijn er studenten die er pas tijdens hun studie in het hoger onderwijs achter komen dat ze dyslexie hebben. Door hun bovengemiddelde intelligentie en extra inspanning hebben ze de problemen met lezen en spelling voorheen vaak kunnen compenseren. Zodra ze tijdens hun studie echter geconfronteerd worden met een hogere werkdruk en grotere hoeveelheid te lezen literatuur, ervaren ze problemen om de leerstof bij te houden (Pedersen et al., 2016; Tops et al., 2012). Zij hebben dus als jongvolwassenen voor het eerst de behoefte om een diagnostisch onderzoek te laten doen waarmee dyslexie vastgesteld kan worden.

Het CDD biedt studenten met een verlopen dyslexieverklaring en studenten met een nog niet eerder onderzocht vermoeden van dyslexie de mogelijkheid om een diagnostisch onderzoek te laten uitvoeren en, indien van toepassing, een dyslexieverklaring en bijbehorende adviezen en voorzieningen te verkrijgen. Dit onderzoek bestaat uit een intakegesprek, de afname van diagnostische testen en een evaluatie. Voor de testafnames is het noodzakelijk om een op de doelgroep afgestemd testprotocol met passend testmateriaal te gebruiken. Het formele “Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling 3.0” (Tijms et al., 2021) richt zich op kinderen in de basisschoolleeftijd. Voor het hoger onderwijs bestaat wel een richtlijn (Kleijnen & Loerts, 2005), maar slechts beperkt genormeerd en gevalideerd diagnostisch materiaal. De meeste tests beschikken alleen over normgegevens voor de periode tot en met de middelbare school. In België is met de GL&SCHR (Depessemier & Andries, 2009) wel een test uitgebracht die zich specifiek toe heeft gelegd op de doelgroep van jongvolwassenen. De testen en de normgegevens zijn echter niet direct in te zetten in Nederland door de taalverschillen die tussen het Nederlands in België en Nederland bestaan. Zo blijkt bijvoorbeeld dat studenten in Nederland slechter scoren op de woordspellingtest uit de GL&SCHR, vergeleken met Belgische leeftijdsgenoten (Rouweler, 2021). Het is dan ook van groot belang om op de taalregio afgestemd materiaal te gebruiken.

Daarnaast is er geen test die genormeerd is voor de doelgroep op gebied van het technisch lezen. De pseudowoordleestest Klepel-R (Van den Bos et al., 2019) is alleen genormeerd tot een leeftijd van 14 jaar en 5 maanden en blijkt voor de doelgroep jongvolwassenen ook te makkelijk.

Met dit project willen we deze gaten vullen door een nieuwe pseudowoordleestaak en spellingtaak te ontwikkelen en deze te normeren en valideren. Bij het ontwikkelen van de pseudowoordleestaak zullen we ons spiegelen aan bestaande testen en de daarin aangehouden principes overnemen, zodat bijvoorbeeld de bestaande woordleestaak LEMs (Tops et al., 2019) en de nieuwe pseudowoordleestaak een goede combinatie vormen. Voor de normering zullen naast de nieuwe taken ook bestaande taken, zoals de LEMs, de Klepel-R, onderdelen uit de Gl&SCHR en de Flamingotest (Rouweler et al., 2020) afgenomen worden, om de validiteit van de nieuwe taken te onderzoeken.

Na de ontwikkeling, normering en validering van de twee nieuwe testen zullen deze in een wetenschappelijke publicatie beschreven en toegankelijk gemaakt worden voor andere onderzoekers. Samen met de LEMs en de Flamingotest is er dan een protocol beschikbaar voor het vaststellen van dyslexie bij hoogopgeleide jongvolwassenen dat lezen van woorden, pseudowoorden en een korte tekst bevat, net als een test voor woordspelling. Binnen dit project zullen we, net als in het CDD, de krachten bundelen tussen de experts op het gebied van de Neurolinguïstiek en de Orthopedagogiek.

Doelen

• Ontwikkeling, normering en validering van (pseudo)woordleestaken voor jongvolwassenen
• Ontwikkeling, normering en validering spellingtaak voor jongvolwassenen
• Daarmee: aanvullen van het huidige protocol voor dyslexie in het hoger onderwijs
• Publiceren en presenteren van de uitkomsten van het normeringsonderzoek
• Publiceren van de nieuwe tests

Betrokken personen

• Dr. Dörte de Kok (penvoerder, Universitair Docent Neurolinguïstiek): ontwikkeling materiaal, begeleiding testassistent, analyse uitkomsten, publicatie
• Dr. Liset Rouweler (onderzoeker CDD, expert dyslexie in het hoger onderwijs): ontwikkeling materiaal, begeleiding testassistent, analyse uitkomsten, publicatie
• Dr. Barry de Groot (Universitair Docent Orthopedagogiek, expert testontwikkeling voor dyslexie): ontwikkeling materiaal, analyse uitkomsten, normering, publicatie
• NN (testassistent): afnemen van nieuwe taken en controletaken
• Prof. dr. Roel Jonkers (Hoogleraar Neurolinguïstiek): advies
• Prof. dr. Alexander Minnaert (Hoogleraar Orthopedagogiek): advies

Financering

Voor dit project hebben we een subsidie ontvangen van Stichting Dyslexie Fonds.

Referenties

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5. American Psychiatric Association. https://doi/book/10.1176/appi.books.9780890425596

Depessemier, P., & Andries, C. (2009). Gl&schr: Test voor gevorderd lezen en schrijven. Garant.

Everatt, J. (2002). The Abilities and Disabilities Associated with Adult Developmental Dyslexia. Journal of Research in Reading. 20. 13 - 21. https://doi.org/10.1111/1467-9817.00016.

Kleijnen, R., & Loerts, M. (Eds.). (2005). Protocol dyslexie hoger onderwijs (met dvd/cd-rom). Garant.

Pedersen, H. F., Fusaroli, R., Lauridsen, L. L., & Parrila, R. (2016). Reading processes of university students with dyslexia–An examination of the relationship between oral reading and reading comprehension. Dyslexia, 22(4), 305-321.  https://doi.org/10.1002/dys.1542

Rouweler, L. (2021). The impact of Dyslexia in higher education. Rijksuniversiteit Groningen

Rouweler, L., Varkevisser, N., Brysbaert, M., Maassen, B., & Tops, W. (2020). The Flamingo Test: A new diagnostic instrument for dyslexia in Dutch higher education students. European Journal of Special Needs Education, 35(4), 529-543. https://doi.org/10.1080/08856257.2019.1709703

Tijms, J., De Bree, E.H., Bonte, M., De Jong, P.F., Loykens, E. & Reij, R. (2021). Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling - versie 3.0. Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie (NKD). Retrieved from: https://www.nkd.nl/professionals/protocol-dyslexie-diagnose-en-behandeling/

Tops, W., Callens, M., Lammertyn, J., Van Hees, V., & Brysbaert, M. (2012). Identifying students with dyslexia in higher education. Annals of Dyslexia, 62(3), 186-203. https://doi.org/10.1007/s11881-012-0072-6

Tops, W., Nouwels, A., & Brysbaert, M. (2019). Een nieuw screeningsinstrument voor leesonderzoek bij Nederlandse studenten: de Leestest 1-minuut studenten (LEMs). Stem-, spraak- en taalpathologie, 24, 1-22. https://doi.org/10.21827/5cac4867b72fe

Van den Bos, K.P., de Groot, B.J.A., & de Vries, J.R. (2019). Klepel-R. Pearson Benelux BV.