Archief columns

Naar schatting $ 65 miljard heeft Bernard Madoff verspeeld met zijn als beleggingsfonds verkleed pyramidespel. Daarmee staat Madoff ongetwijfeld op de eerste plaats op de lijst met grootste oplichters aller tijden. Een niet geringe prestatie gekoppeld aan een buitengewoon twijfelachtige eer.

Timothy Geithner, de Amerikaanse Minister van Financiën, heeft bij de aankondiging van de plannen ter verdere ondersteuning van de financiële sector, toegezegd de Amerikaanse banken aan een stresstest te zullen onderwerpen. Maar het Amerikaanse bankwezen zucht, steunt en kreunt al onder de effecten van de kredietcrisis. Waarom nog een stresstest?

Het kon niet meer uitblijven: de crisis gaat de tweede ronde in! In Amerika en Engeland komt de regering met additionele middelen over de brug om de banken te steunen. In Duitsland en Frankrijk werden enkele banken begin januari al extra gesteund. Naast deze bancaire steun, komen overheden in actie met een tweede ronde stimuleringsmaatregelen. Duitsland kruipt uit zijn schulp en kondigde een programma aan van € 50 miljard. President Obama zal in zijn eerste ambtsdagen ook met een omvangrijk pakket komen, zo rond de $ 800 miljard.

Met de economie in een recessie kan het natuurlijk niet zo zijn dat banken weigeren krediet te verlenen. Vooral ook omdat de overheid ten slotte geld in banken heeft gepomp t om ze boven water te houden en waarschijnlijk ook nog voor een tweede ronde moet gaan. Die kredietkraan moet open!

ASML, een chipmachinefabrikant, heeft in de werktijdverkortingsregeling ongeveer € 15 miljoen toegekend gekregen van de overheid. ASML is van plan om in 2009 over het jaar 2008 een dividend uit te keren van € 86 miljoen aan aandeelhouders op een winst van € 322 miljoen. Eind 2008 had het bedrijf nog € 1,1 miljard in kas. De PvdA is verbijsterd.

Het kan verkeren. Tot de zomer had niemand het idee dat het zo mis kon gaan, maar sinds september zitten we in de put. En het lijkt erop dat we steeds dieper in die put komen te zitten. Het kabinet heeft ook een strategie ontwikkeld om het nieuws naar de burger te brengen. Het begon met geruststellen, maar met het verergeren van de situatie begon zij dit gradueel te erkennen en burgers voor te bereiden op slechtere tijden.

Het leek even rustig aan het crisisfront van de economie. Maar schijn bedriegt. Het is ook niet alleen een kredietcrisis meer. Duidelijk is dat een ingrijpende recessie gaande is dan wel zich aan het ontwikkelen is, ook in Nederland. De eerste bedrijven hebben bij Minister Donner al een aanvraag voor ‘gesubsidieerde’ werktijdverkorting ingediend. Maar voor het grote gebaar moet toch naar de Verenigde Staten worden gekeken.

Dit weekend (15/16 november) kwam de G20 bij elkaar om door middel van daadkrachtig leiderschap de kredietcrisis te beteugelen. Mooie woorden werden aan het papier toevertrouwd, inclusief enkele zinnige en minder zinnige voornemens.

Nu de kredietcrisis sterk effect heeft op de economische omstandigheden in de wereld, klinkt de roep om steun van het niet-bancaire bedrijfsleven luider. Onder andere de bouw- en de autoindustrie hebben de noodklok al geluid. Moet de overheid hier aan toegeven? Het economische makkelijke antwoord is: nee; het politiek makkelijke antwoord is: ja.

Dat er een kredietcrisis is, zal niemand zijn ontgaan. Maar hoe groot is het probleem? De getallen liggen niet zo maar voor het oprapen. Enig zoekwerk levert de volgende resultaten op. Die zijn aan de ene kant hoopvol en aan de andere kant zorgwekkend. Een ontsnappingsclausule is nodig: geen enkele rechten kunnen door wie dan ook aan de onderstaande getallen worden ontleend, noch kan ik instaan voor de correctheid van alle schattingen.

Op zoek naar het zwarte schaap van de kredietcrisis zijn we aangekomen bij de bonus. De ongebreidelde bonuscultuur leidde tot het veronachtzamen van het grotere belang van de bank als instelling en dat van het financiële systeem in haar geheel. Maar de bonus is niet het enige zwarte schaap!

Bonussen staan in een kwaad daglicht. Ten eerste riekt het naar opportunistische zelfverrijking ten koste van nietsvermoedende klanten en ten tweede gaat ook de organisatie eraan ten onder. Geen wonder dat er grote verontwaardiging ontstaat als ING bekend maakt over het afgelopen jaar voor €300 miljoen aan bonussen uit te keren. Had dit niet beter in de bank als eigen vermogen kunnen worden opgepot?

Banken staan onder toezicht van nationale toezichthouders. Banken hebben hun tentakels over de hele wereld uitgestrekt. De kredietcrisis toont aan dat nationaal bancair toezicht niet werkt. Dus is Europees toezicht nodig. Zo maande Commissievoorzitter Barroso de lidstaten al tot spoed. ‘Het is nu of nooit. Als de huidige crisis geen reden is het falende financiële toezicht aan te pakken, gebeurt het nooit,’ aldus Barroso (zie bijv. Volkskrant, 25/2/09).

Het bankwezen blijft de gemoederen bezig houden. In de Verenigde Staten zwaait het sentiment de ene dag de kant op van het opkopen van slechte leningen (via het TARP II fonds, nu hernoemd in Financial Stability Plan) en de andere dag naar volledige nationalisatie, onder andere om Citibank van de (vermeende) ondergang te redden.

Met de tweede ronde interventie door de Nederlandse overheid in ING wordt duidelijk dat de infecterende uitwerking van de zogenaamde Amerikaanse 'toxic assets' (de cdo’s) nog niet over is. ING heeft steun nodig om door beleggers en klanten als solvabele en betrouwbare bank te blijven worden gezien. Welke opties voor steun had Minister Bos en is de gekozen steun de goede?

Met de staat als aandeelhouder in drie banken komt het fenomeen van staatscommissarissen op. Of natuurlijk ook leuk: Boswachters. Probleem is welk bos moeten deze wachters gaan bewaken?

Minister Wouter Bos redt her en der een Nederlandse bank. Fortis Bank Nederland, ABNAMRO Nederland en nu ook ING. Het kwartet is bijna compleet. Is dit belastinggeld verpatsen, of investeren in een goede zaak? Een paar oude Nederlandse gezegden brengen uitkomst.

De euforie over de Europese eensgezindheid over het reddingsplan is nog niet weggeëbd of de standaard Europese nationale reflexen spelen alweer op. President Sarkozy van Frankrijk gaat hierin zoals gewoonlijk het verst.

Het eerste decennium van deze eeuw heeft zich al aardig in de kijker gespeeld bij beleggers. Is daar wat van te leren?

De kredietcrisis heeft geleid tot een tot nu toe nog nooit vertoonde mate van verregaand ingrijpen door de overheid in de financiële sector van de economie.

Het aardige van crisis - en in het bijzonder de kredietcrisis – is dat het zwakke plekken in het systeem zo genadeloos bloot legt. Volgens enkele Europese regeringsleiders is het systeem zelfs ziek. Maar waar zijn de vitaminen, de pillen en de dokter?