Conflicten in het sociaal domein, te voorkomen of onvermijdelijk?

In opdracht van de Raad voor de Rechtsbijstand deden onderzoekers van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de RUG en de Hogeschool van Amsterdam onderzoek naar good practices voor laagdrempelige, vroegtijdige en rechtvaardige geschiloplossing. De vraag die centraal staat in het onderzoek is hoe conflicten in het sociaal domein kunnen worden voorkomen. Hierbij is zowel gekeken naar de uitvoering van de Participatiewet als de Wmo.

In een tussenrapportage van het eerste deel van het onderzoek concluderen de onderzoekers, na ruim 120 gesprekken bij 16 gemeenten, dat de overheid haar zorgplicht ten opzichte van burgers serieus moet nemen. Veel gemeenten doen dat onvoldoende, waardoor ze hun eigen burgers onnodig in de problemen brengen.

Hoogleraar bestuurskunde Bert Marseille: ‘Met name bij de uitvoering van de Participatiewet zien we vaak dat hulp bij de aanvraag ontbreekt, besluiten zonder motivering worden genomen, er sprake is van telefonische onbereikbaarheid en vaste contactpersonen voor uitkeringsgerechtigden ontbreken. Dat leidt tot nodeloze bezwaarprocedures’.

De zestien gemeenten waar interviews werden afgenomen zijn Amersfoort, Amstelveen, Capelle aan den IJssel, Den Haag, Enschede, Groningen, Hardenberg, Heerlen, Leeuwarden, Nijmegen, Peel en Maas, Purmerend, Rotterdam, Smallingerland, Tilburg en Venlo. De onderzoekers spraken met personen binnen en buiten de gemeente die betrokken zijn bij besluitvorming en geschilbeslechting in het sociaal domein.

Het onderzoek laat zien dat er grote verschillen zijn tussen het primaire proces op grond van de Participatiewet enerzijds en de Wmo anderzijds. Marseille: ‘Dat heeft alles te maken met gedachten achter de decentralisaties op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning. Die inrichting van de procedure bij de Wmo leidt tot aanmerkelijk minder escalatie van conflicten’.

Snelheid en persoonlijk contact zijn sleutelbegrippen
Uit de beschreven ‘good practices’ komt met name naar voren dat in het primaire proces een proactieve, persoonlijke aanpak op maat cruciaal is. Die voorkomt dat geschillen ontstaan en tot escalatie kunnen komen. Wanneer een inwoner van een gemeente bezwaar maakt tegen een beslissing over zorg, een voorziening of een uitkering, moet via dezelfde lijnen opnieuw een snelle en persoonsgerichte aanpak worden gevolgd. De bezwaarprocedure krijgt op deze manier een responsieve en flexibele inrichting. Snelheid en persoonlijk contact zijn sleutelbegrippen.

Vervolgonderzoek
Het tweede deel van het onderzoek, waarin de onderzoekers bij zes gemeenten pilots uitvoeren, wordt op dit moment uitgevoerd. In deze pilots worden verschillende werkwijzen, die zijn gericht op het voorkomen van conflicten, getest. Het eindrapport verschijnt in de loop van 2022.

Aan het onderzoek werkten mee: prof. Bert Marseille, prof. Heinrich Winter, dr. Paulien de Winter en dr. Marc Wever van de Rijksuniversiteit Groningen en dr. Arnt Mein en mr. Fatima Aslimani van de Hogeschool van Amsterdam.

Dit bericht is geplaatst door de Faculteit Rechtsgeleerdheid.

• Lees meer nieuws van de Faculteit Rechtsgeleerdheid.