Alette Smeulers ontrafelt het kwaad: ‘Gewone mensen, extreme daden’

Internationale misdrijven als genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid roepen al decennia vragen op: hoe kunnen mensen hiertoe in staat zijn? Wat bezielt hen? En hoe kunnen we dit begrijpen zonder te vervallen in simplificaties van goed en kwaad?

Prof. dr. Alette Smeulers, hoogleraar Internationale Misdrijven aan onze faculteit, onderzoekt deze vragen al ruim twintig jaar. Haar werk is niet alleen maatschappelijk urgent, maar biedt ook verrassende inzichten die ons aan het denken zetten over recht, verantwoordelijkheid én ons eigen gedrag.

Een ander perspectief op daders

Waar vaak vooral wordt gekeken naar slachtoffers of politieke structuren, kiest Smeulers voor een andere benadering: die van de daders. Niet om ze vrij te pleiten, maar om ze beter te begrijpen. Ze onderzoekt welke sociale, psychologische, politieke en juridische factoren een rol spelen bij massaal geweld en internationale misdrijven.

In haar recente boek Perpetrators of Mass Atrocities: Terribly and Terrifyingly Normal? introduceert ze veertien typen daders – van meelopers en ideologen tot berekenende opportunisten. De rode draad? Veel daders blijken in het dagelijks leven helemaal niet zo afwijkend. Ze gedragen zich vaak binnen een systeem dat extreme keuzes normaliseert.

Smeulers laat zien dat het kwaad zelden eendimensionaal is. Daders zien zichzelf vaak als slachtoffers, of als uitvoerders van wat ‘moet’. Daarmee raakt haar werk een fundamentele en ongemakkelijke waarheid: onder bepaalde omstandigheden kunnen gewone mensen tot buitengewone daden komen.

Actualiteit en betrokkenheid

Haar expertise blijft niet binnen de muren van de universiteit. Smeulers speelt een actieve rol in het publieke debat, onder meer over de opkomst van destructieve leiders en het functioneren van het Internationaal Strafhof. In interviews benadrukt ze dat het internationaal recht onder druk staat, bijvoorbeeld door selectieve verontwaardiging of het wegkijken van machtige staten.

Verder is ze aan het woord in onder meer HP/De Tijd,  Historisch Nieuwsblad, DvhN en op BNR Nieuwsradio. Daarnaast spreekt ze geregeld voor een breed publiek, bij Studium Generale, Science & Cocktails (in Paradiso), in podcasts en op festivals. Ook heeft ze haar eigen website.

Meer weten?

Op 2 oktober verschijnt haar Nederlandstalige boek Angstaanjagend normaal, waarin ze dieper ingaat op de menselijke kant van oorlogsmisdadigers, genocideplegers en terroristen. Wie haar in levende lijve wil horen spreken, kan op 11 oktober naar het Geschiedenisfestival in Haarlem.

Dit bericht is geplaatst door de Faculteit Rechtsgeleerdheid.