Liekuut | Regie: een onduidelijk toverwoord, mét een prijskaartje 

In ‘Liekuut’, Gronings voor rechtuit of rechtdoorzee, delen we regelmatig de blik van één van onze wetenschappers op een actueel thema. Zo laten we zien dat RUG-onderzoekers een bijdrage leveren aan het maatschappelijke debat.

_{Opgetekend door Marrit Wouda, Corporate Communicatie RUG}

Regie, regie, regie. Solke Munneke, hoogleraar staatsrecht, kwam het woord opeens overal tegen: in wetsvoorstellen, brieven, toelichtingen en vooral nu: in partijprogramma’s. Het wordt gepresenteerd als oplossing voor alle grote problemen. Het klinkt heerlijk daadkrachtig. Maar nérgens staat wat men nou precies verstaat onder regie, en wat het ons gaat kosten. Problematisch, vindt Munneke. Want voor regie betalen we met autonomie en zeggenschap. En partijen zouden er goed aan doen om dát eens duidelijk op te schrijven.

Wollig en vaag

‘Regie is een toverwoord wat goed klinkt, maar tegelijkertijd is het wollig en vaag. De problemen zijn groot, maar als er regie is, dan wordt het opgelost. Maar dat is een veel te simpele voorstelling van zaken, want wat verstaan we precies onder regie? Is het: ik ga jou heel precies vertellen wat je moet gaan doen? Dat is een benadering die op veel weerstand kan rekenen. Of is het: ik ga er voor zorgen dat jullie beter samenwerken? Dat zal vast eerder geaccepteerd worden. Oftewel: er zit iets dubbels in dat woord regie. Maar als je niet uitlegt wat je bedoelt krijg je allerlei beleidsplannen over regie, maar komt het venijn daarna pas.’

De prijs

‘Regie heeft een prijs, maar daar wordt een beetje omheen gepraat. Stel, een partijprogramma zegt: we gaan meer regie voeren op de samenwerking tussen universiteiten. Dat heeft als consequentie dat die universiteiten minder autonomie hebben. Dat kan nog steeds een terechte keuze zijn, als je meent dat er te weinig geld is en dat we nu eenmaal efficiënter moeten werken. Maar wat je daarmee eigenlijk zegt, is dat universiteiten minder ruimte krijgen om hun eigen beleid te voeren. Zeggen dat je regisseert om de samenwerking te bevorderen klinkt veel fijner, én het lijkt alsof je iets oplost. Maar eigenlijk ben je niet eerlijk over wat de prijs van regie is.’

Gebrek aan regie, of gebrek aan geld?

Voor veel overheidstaken geldt dat ze uiteindelijk door gemeenten worden uitgevoerd. Dat is een bewuste keuze die wel bekend staat als het subsidiariteitsbeginsel. De gemeente is dicht bij burgers, zij hebben daar veel directer invloed, terwijl Den Haag ver weg is. Op zich een mooie gedachte, ware het niet dat wanneer gemeenten taken krijgen, ze daarvoor vaak maar een beperkt budget voor krijgen. Het idee; we beleggen het bij jullie, want jullie zijn efficiënter, dus kan het ook met minder geld. Waardoor de vraag rijst: als het vervolgens mis gaat, komt dat dan door te weinig regie of te weinig geld? Wanneer de centrale overheid dan de regie wil terugpakken, vermindert dat het principe van subsidiariteit. En daarnaast betekent dit vaak dat de gemeente nog steeds dezelfde dingen moet uitvoeren, met net zo weinig geld, maar met het verschil dat ze ook nog top-down instructies krijgen. Daardoor wordt het waarschijnlijk alleen maar moeilijker!’

Het voordeel van top-down

‘Een ander voorbeeld: de opvang van vluchtelingen. Een landelijk vraagstuk dat nu door gemeenten en het COA opgelost moet worden. Veel gemeenteraden zeggen ‘nou, het kan wel bij de buren’. Je kunt dan wel uittekenen dat dat landelijk onvoldoende resultaat op gaat leveren. Als die vrijwillige basis niet werkt, is enige regie, of druk van bovenaf, misschien wél een goed idee. Een gemeenteraad heeft er dan niet meer zo veel over te zeggen, maar het leidt wel tot een eerlijker verdeling en tot het vinden van het vereiste aantal plaatsen. Populair zal het niet zijn, maar het is wél duidelijk en effectiever.’

Eerlijk zijn

‘Iedereen is voor regie, zo lijkt het. Gaat het problemen oplossen? Dat is dus sterk afhankelijk van hoe je dat inzet. Het gaat om de wisselwerking tussen verantwoordelijkheid en autonomie. Als de centrale overheid op bepaalde thema’s meer verantwoordelijkheid neemt, gaat dat gepaard met een verlies aan autonomie. En misschien is dat soms een prijs die het waard is. Partijen moeten dus te allen tijde eerlijk zijn over de prijs die wordt gevraagd. Vooral nu het in de aanloop naar de verkiezingen een buzzwoord is. Zo lang je daar niet eerlijk en duidelijk over bent stel je het debat alleen maar uit, en los je nog lang niets op.’

Meer informatie

• Solke Munneke
• Overzicht van alle Liekuut-opiniestukken