Hoe gaan Europese politiekorpsen om met (gewelddadige) ordeverstoringen door niet-geïnstitutionaliseerde protestgroepen?

De mogelijkheid om te protesteren is een fundamenteel recht van burgers in Europese democratische rechtsstaten. Het groeiende wantrouwen tegen Europese overheden lijkt echter een basis te vormen voor groepsvorming van mensen die sterke anti-overheidssentimenten delen, er antidemocratische ideeën op na houden, en geloven in de doelmatigheid en noodzakelijkheid van geweld tegen de overheid en tegen personen en organisaties die de overheid representeren.

Europese politiekorpsen zijn de afgelopen jaren dan ook in toenemende mate geconfronteerd met (gewelddadige) ordeverstoringen door niet-geïnstitutionaliseerde protestgroepen. Dit betreffen groepen die geen deel uit (willen) maken van de politieke orde, waarin gevestigde belangenorganisatie het recht op demonstratie uitoefenen in afstemming met de autoriteiten.

Laura Keesman en Don Weenink onderzoeken voor Politie & Wetenschap de aanpak van dergelijke ordeverstoringen in verschillende Europese landen en analyseren hoe de Nederlandse politie hiervan kan leren. Hoe proberen Europese politiekorpsen zicht en grip te krijgen op (gewelddadige) ordeverstoringen, met name door niet-geïnstitutionaliseerde protestgroepen? En hoe houden zij rekening met de effecten van hun optreden in deze ordeverstoringen wat betreft de egitimiteit en het vertrouwen van burgers in de politie?

Deze vragen zijn prangend gezien toenemend wantrouwen tegen de overheid zich ook uit in vijandschap naar de politie, als vertegenwoordiger van de overheid. De vragen zijn uitgesplitst in een tweetal thema’s: (1) gewelddadige ordeverstoringen, en (2) de organisatie en mobilisatie van niet-geïnstitutionaliseerde protestacties.

We beantwoorden deze en nadere onderzoeksvragen op basis van een documentenstudie en veldwerk in België, Duitsland, Engeland, Frankrijk en Zweden. Het veldwerk bestaat uit semigestructureerde interviews met (politie)experts en wetenschappers aangevuld met video elicitaties en bezoeken aan locaties waar (gewelddadige) ordeverstoringen plaatsvonden.

De wetenschappelijke vernieuwing uit zich in een innovatieve combinatie van video-elicitatie en locatiebezoeken voor het begrijpen van interactionele dynamieken, het onderzoeken van een kwestie die tot op heden nog weinig wetenschappelijke aandacht heeft gekregen te weten de samenwerking tussen burgers en politie ter preventie en de-escalatie van orderverstoringen, en het aanvullen van de nog beperkte kennis over 1) de relatie tussen institutionele politieke mogelijkheden en nieuwe vormen van protesten, 2) de mate van organisatie van niet-geïnstitutionaliseerde protestgroepen en 3) de eventuele invloed van nieuwe technologie op protestacties.

Onderzoekers:

Laura D. Keesman Assistant Professor Rijksuniversiteit Groningen

Don Weenink Associate Professor Universiteit van Amsterdam