Kees Aarts: wie heeft er nog vertrouwen in de politiek?

Wie heeft er nog vertrouwen in de politiek?

Al zeker een halve eeuw heerst in de media en publieke opinie een hardnekkig beeld dat het vertrouwen van mensen in de politiek erodeert. In Nederland en in andere Westerse landen zou het vertrouwen afnemen in politici, bestuurders, partijen, en uiteindelijk ook in het functioneren van de democratie.

Het onontkoombare gevolg zou zijn dat we afstevenen op een crisis en daaropvolgend de ondergang van de democratie. Die ondergang komt er echter maar niet. Ook het bestaan van de crisis wordt door politicologen ernstig betwijfeld. Uit grootschalig onderzoek naar het vertrouwen in democratie blijkt nergens een algemene daling. Misschien daalt het vertrouwen in democratie dan ook niet bij iedereen, maar wel onder bepaalde groepen?

Zijn het de hoogopgeleiden? Volgens moderniseringstheorieën, zoals de theorie van het postmaterialisme, zullen vooral zij gefrustreerd raken door de beperkingen die politieke instituties aan hun ambities en interesses opleggen. Of zijn het de juist de lageropgeleiden, die volgens de globaliseringstheorieën gefrustreerd raken als verliezers van globalisering. Zo staan twee grote sociale theorieën duidelijk tegenover elkaar.

Enkele jaren geleden heb ik met een aantal collega’s dan ook geprobeerd na te gaan welke theorie klopt. Met gegevens uit negen Europese landen over de afgelopen halve eeuw hebben we onderzocht of het nu de hoger- of juist de lageropgeleiden zijn die hun vertrouwen in democratie kwijtraken. Wat blijkt, geen van beide groepen laat een hele duidelijke groei of afkalving van dat vertrouwen zien. Wat wel steeds opnieuw wordt gevonden: hogeropgeleiden hebben aanzienlijk meer vertrouwen in democratie dan lageropgeleiden. Geen crisis, wel een kloof dus.