Brian Ostafin: helpt een betekenisvol leven bij het omgaan met ongewenste gedachten en emoties?

Helpt een betekenisvol leven bij het omgaan met ongewenste gedachten en emoties?

Als we kijken naar de raw experience van onze geest, valt op dat we veel verlangens hebben. Baby’s willen melk. Kinderen willen spelen. Volwassenen willen hun geliefden ontmoeten. We kunnen onszelf in belangrijke mate beschouwen als verlangensmachines. Zoals de filosoof Harry Frankfurt stelt, hebben we bepaalde verlangens die we ‘willen willen’. Dit zijn de dingen waar we om geven en die ons leven zin en betekenis geven. Daartegenover staan gevallen die we eerder als een vreemde indringer ervaren. Zaken die we niet willen en die de bron zijn van levensproblemen. Dit soort onwelkome gevoelens, gedachten en verlangens horen bij psychische stoornissen. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een obsessieve focus op alcohol- of drugsgebruik bij verslaving, op traumatische herinneringen bij angststoornissen of op gedachten over lichaamsvorm of -gewicht bij eetstoornissen.

De vraag om welke dingen we zouden moeten geven – hoe we een betekenisvol leven kunnen creëren – is net zo oud als de eeuwenoude religieuze en filosofische opvattingen die stellen dat menselijk welzijn afhankelijk is van onze toewijding aan belangrijke waarden en doelen. Meer recent zijn psychologen begonnen met onderzoek of het hebben van een betekenisvol leven klinisch gesproken ook voordelen biedt. Ons onderzoek bekijkt of het nastreven van waarden die het bestaan betekenis geven, mensen kan helpen om weerstand te bieden aan ongewenste gedachten en emoties. In een onderzoek met deelnemers die regelmatig alcohol gebruiken, onder- zochten we of een kortdurende ‘levensdoeleninterventie’ ervoor kan zorgen dat alcoholgerelateerde stimulansen minder vaak de aandacht trekken.

Deze aandachtsbias werd gemeten aan de hand van de alcohol Stroop- taak, waarin deelnemers één voor één alcoholgerelateerde of neutrale woorden te zien krijgen, in verschillende kleuren zoals rood, blauw en groen. De deelnemers krijgen de opdracht om snel de kleur van het woord te noemen. De aandachtsbias richting alcohol wordt dan afgeleid uit de mate waarin alcoholgerelateerde woorden een obstakel vormen voor het noemen van de kleur van het woord. De resultaten lieten zien dat de deelnemers die nadachten over en toegewijd waren aan het nastreven van intrinsiek-gewaardeerde doelen beter in staat waren om alcoholgerelateerde aandachtsbias te vermijden. Dit was te zien doordat zij minder fouten maakten bij het noemen van de kleur van alcoholgerelateerde woorden. Ander onderzoek in onze groep heeft laten zien dat een korte interventie gericht op betekenisgeving bescherming biedt tegen invasieve angstgerelateerde gedachten. In dit onderzoek kregen deelnemers een erg onaangename film te zien, en kregen vervolgens een levensdoelen- of een controle-interventie. Later in het onderzoek gaven de deelnemers die de levensdoeleninterventie hadden ontvangen aan dat ze minder last hadden van repetitieve gedachtegangen over de film die ze hadden gezien. Deze onderzoeken suggereren dat levensdoelen eraan kunnen bijdragen om individuen te beschermen tegen de invasieve gedachten en motivaties die bij psychische stoornissen een rol spelen. Momenteel zijn we dit verder aan het uitwerken in een promotieproject waarin de vraag gesteld wordt of levensdoeleninterventies kunnen worden ingezet bij eetstoornissen.

Hoewel het leven vol kan zijn van ongewenste gevoelens, gedachten en motivaties, suggereren bovengenoemde bevindingen dat het waar is wat Nietzsche dacht: “Degene die een ‘waarom’ heeft om te leven, kan bijna elke ‘hoe’ verdragen.”