Historisch contextualiseren

Hoe kan het dat Nederlanders actief meewerkten aan het verspreiden van slavernij? En kan de koning nu nog wel rijden in de Gouden Koets met afbeeldingen van slaven erop? Onderzoeker en vakdidacticus geschiedenis Tim Huijgen promoveerde op ‘historisch contextualiseren’, een vaardigheid waarbij leerlingen niet alleen kennis over de geschiedenis verwerven, maar deze feiten ook in hun context kunnen verklaren.

Is het voor leerlingen moeilijk om gebeurtenissen uit het verleden te begrijpen?

In de klas is er vaak onbegrip over gebeurtenissen uit het verleden – of de manier waarop we daar nu mee om gaan. Neem die Gouden Koets. Dat de koning daarin paradeert terwijl er het schilderij ‘Hulde der Koloniën’ op staat, dat vinden ze niet kunnen. Je noemt dat presentisme: leerlingen kijken met hun huidige normen en waarden naar gebeurtenissen uit het verleden.

In mijn onderzoek heb ik gekeken naar een manier om leerlingen vanuit de historische context naar een gebeurtenis te laten kijken. Je confronteert de leerlingen dan eerst met een gebeurtenis die in hedendaagse ogen vreemd lijkt – het ruilen van Nieuw-Amsterdam voor een paar plantages in Suriname bijvoorbeeld. Vervolgens laat je ze zich verdiepen in de context: de sociale, politieke, culturele en geografische situatie bijvoorbeeld. Daarna laat je ze de gebeurtenis verklaren vanuit een persoon uit die tijd. En dan blijkt dat leerlingen een stuk beter begrijpen waarom New York geen Nieuw-Amsterdam heet.

Doen docenten geschiedenis dit niet al in de klas?

Docenten zijn natuurlijk wel bezig met het behandelen van de historische context. Maar er is weinig expliciete aandacht voor de manier waarop je dit soort vaardigheden het best kunt aanleren. Leerlingen worden ook niet altijd bewust gemaakt van hun presentisme.

En dat is wel belangrijk. Niet alleen bij het interpreteren van het verleden, maar ook in het heden. Terreurexpert Beatrice de Graaf zegt bijvoorbeeld dat je bij het voorkomen van terrorisme ook moet contextualiseren. Je moet kunnen verklaren waarom iemand iets doet voordat je er op een effectieve manier iets tegen kunt doen.

Maar ook als je een bedrijf begint en je met Japan gaan handelen, moet je die cultuur vanuit de context kunnen benaderen.

Hebben docenten wel de tijd en ruimte om in de klas historisch te contextualiseren?

Bij geschiedenis hebben we wel last van het eindexamen. De vaardigheden die je daar moet laten zien zijn eigenlijk een soort trucje, en je krijgt dan teaching to the test. Toch is er in het lesprogramma wel ruimte voor onze aanpak. Het is niet iets wat bovenop de gewone stof komt, maar het is een andere manier van de stof aanbieden.

Het grootste probleem is de druk die er op docenten ligt. Ze hebben weinig tijd om een nieuwe lesaanpak te ontwikkelen. Ik zou zeggen: geef elke docent 20 procent vrij voor lesontwikkeling. Het liefst in teamverband. Ik zie het in onze Professionele Leergemeenschap geschiedenis; als je de tijd neemt om samen lessen te ontwikkelen, zie je docenten opbloeien en de mooiste dingen ontstaan.

Hoe zorg je ervoor dat geschiedenisdocenten de resultaten uit je onderzoek ook echt in de klas gaan gebruiken?

Ik heb in mijn onderzoek al veel samengewerkt met docenten die deze aanpak hebben getest in de klas. Die blijven ermee werken. Verder doe ik regelmatig nascholingsdagen. En ik ben al meer dan vijf jaar vakdidacticus, dus ik heb ondertussen ook aardig wat studenten geïndoctrineerd.

In een vervolgonderzoek is het de bedoeling om ook instrumenten te ontwikkelen voor docenten, zodat ze er mee aan de slag kunnen in de klas.

Tim Huijgen is op zoek naar geschiedenisdocenten die mee willen werken aan vervolgonderzoek rond het thema historisch contextualiseren. Interesse? Stuur een mail naar t.huijgen@rug.nl.