Pastoor Schmeitsprijs

De Stichting "Pastoor Schmeitsprijs voor Sterrekunde" is opgericht in 1978 en heeft als doelstelling het stimuleren van de studie in de astronomie middels het toekennen van een prijs aan een astronoom met bijzondere verdiensten.

Aan de Pastoor Schmeitsprijs is een geldbedrag van 1500 euro verbonden. Deze prijs wordt eens in de drie jaar uitgereikt. De prijswinnaar dient een Nederlandse nationaliteit te hebben ofwel een ingezetene in Nederland te zijn, die in de voorafgaande vijf jaar een wetenschappelijke bijdrage voor de astronomie heeft geleverd van uitzonderlijk belang en verdienste. De publicatie van deze bijdrage dient te zijn geschied op een tijdstip voordat de betreffende astronoom de leeftijd van 40 jaar heeft bereikt.

De eerdere prijswinnaars zijn:

• Hennie Lamers (1980)
• Jan van Paradijs (1983)
• Ewine van Dishoeck (1986)
• Michiel van der Klis (1989)
• Xander Tielens (1991)
• Rens Waters (1995)
• Koen Kuijken (1998)
• Pascal Ehrenfreund (2001)
• Peter van Dokkum (2004)
• Eline Tolstoy en Simon Portegies Zwart (twee winnaars in 2007)
• Amina Helmi en Joop Schaye (twee winnaars in 2010)
• Rychard Bouwens (2013)
• Jason Hessels (2016)
• Selma de Mink (2019)
• Diederik Kruijssen (2022)

De volgende uitreiking van de prijs vindt plaats in 2025. Vroeg in dat jaar zullen alle hoogleraren in de sterrenkunde in Nederland uitgenodigd worden om voordrachten te doen.

De uitvoerend secretaris van de Stichting is:

Mw. Drs. G.F. Meijering-Swint
Kapteyn Instituut
Postbus 800
9700 AV  Groningen
email

Geschiedenis van Pastoor Schmeits

Maria Paschalis Schmeits werd op 21 augustus 1851 geboren te Sittard. Hij werd bestemd voor het priesterschap en ging naar school op het Jesuitencollege in zijn geboorteplaats, ging naar de priesteropleiding in Rolduc en voltooide zijn studies aan de Groot Seminarie te Roermond. Op 13 maart 1875 werd hij door Mgr. Paredis tot priester gewijd. Op 2 oktober 1875 werd hij kapelaan bij de St. Servaes parochie te Maastricht. In die tijd was Schmeits nauw betrokken bij de restauratie van de St. Servaes. “Er is geen steentje aan de St. Servaes, of ik heb het betast” was een uitspraak van de pastoor. In 1901 hield hij een lezing over de bouwgescheidenis van deze kerk voor een internationaal congres voor archeologie en geschiedenis, dat in Tongeren België, gehouden werd. Zijn studie verscheen ook in boekvorm.

Op 16 september 1895 werd hij pastoor te Buggenum om vervolgens op 6 december 1902 pastoor van de St.-Petrus Bandenkerk te Venray te worden. Hij had regelmatig heimwee naar zijn Maastrichtse tijd, hij miste de levensstroom van de stad. Regelmatig ging hij ook – tegen de kerkelijke regels in – op theaterbezoek in het westen van het land. Schmeits voelde zich een weinig populair buitenbeentje te midden van de Limburgse geestelijkheid. Hij wist zich niet verzekerd van het onvoorwaardelijk vertrouwen der bisschoppelijke curie te Roermond. Schmeits was te groot voor Limburg of Limburg te klein voor Schmeits.

Schmeits was een veelzijdig begaafd man. Het was een pastoor, van wie iedereen een beetje afstand nam omdat men moeite had met zijn hoge intelligentie. Niet alleen de bouwkunde had zijn belangstelling. Hij was ook een uitstekend musicus en een bevorderaar van de kerkmuziek. Hij was plaatselijk en in groter verband actief om de liturgische zang in het Gregoriaans te doen herleven. Het verhaal gaat dat hij bij een particuliere audiëntie bij Paus Pius X Gregoriaans heeft staan zingen volgens zijn opvatting. Ook heeft hij een lezing gehouden inzake de laatste uitvindingen op natuurkundig, scheikundig en technisch gebied. Een man met brede interesses: literatuur, oudheidkunde, plant- en dierkunde en de sterrenkunde. Niet voor niets heetten zijn twee onafscheidelijke hondjes Castor en Pollux, de twee helderste sterren in het sterrenbeeld Tweelingen. In het laatste van zijn leven heeft de sterrenkunde hem blijkbaar bijzonder gefascineerd. Hij was geruime tijd ziek toen hij op 11 oktober 1919 stierf. Maar op 27 juni daaraan voorafgaande richtte hij bij notariële akte de stichting op, die de naam meekreeg van “Stichting Pastoor Schmeits voor Sterrenkunde” en die hij een kapitaal meegaf van 2000,- gulden.