Imagined circularities

Collectieve toekomstbeelden van de circulaire economie

De circulaire economie gaat uit gesloten kringlopen en behoud van grondstoffen. Abe Hendriks onderzocht hoe dit begrip wordt verbeeld als een gewenste toekomst in verschillende regio’s. In de Provincie Fryslân krijgt dit bijvoorbeeld de lading van ‘Mienskip’ (een onderling verbonden gemeenschap), terwijl dit in de Randstad iets anders kan zijn.

Circulaire economie, als tegenhanger van de lineaire economie, is een benadering waarbij kringlopen worden gesloten en grondstoffen behouden blijven. Het concept evolueert voortdurend en wordt geïnterpreteerd binnen verschillende sociale en materiële contexten, waarbij toekomstbeelden politiek geladen zijn en het huidige gedrag en van invloed zijn op politieke besluitvorming. Hiervoor gebruikt Abe Hendriks het concept ‘sociotechnical imaginaries’: collectieve toekomstbeelden die enigszins stabiel zijn en ook in concrete uitvoering worden gebracht, waarmee ze huidige handelingen legitimeren en vormgeven. In de literatuur is er weinig begrip over hoe deze toekomstbeelden worden gestabiliseerd.

Het proefschrift onderzoekt de ontwikkeling van toekomstbeelden van de circulaire economie in verschillende regio's, waaronder Fryslân en Het Groene Hart, en analyseert de rol van tijd in het vormgeven van deze toekomstbeelden. Ook wordt de dynamiek van gemeenschapsbetrokkenheid bij het circulaire economieconcept onderzocht, waarbij verschuivingen in het discours en interpretaties van het concept worden geanalyseerd. Het onderzoek pleit voor een kritische benadering van toekomstbeelden, waarbij bescheidenheid en verwondering cruciale eigenschappen zijn. Door onzekerheid te prioriteren en utopische dromen te combineren met pragmatische actie, kunnen paden worden gesmeed naar een duurzamere toekomst.

De belangrijkste resultaten en conclusies van het onderzoek zijn tweeledig. Enerzijds gaat dit om hoe die normatieve concepten, zoals de circulaire economie, worden gevormd: als een resultaat tussen een bestaande dynamiek in een regio (zoals Friesland) en het concept zelf. Wat het meest in het oog springt is dat de circulaire economie een lading krijgt van Mienskip; terwijl dit in andere regio's helemaal niet zo hoeft te zijn. In de stad Amsterdam zien collega's dit helemaal niet terug. Het tweede is de rol die dit soort concepten spelen in het vormgeven van een toekomst: ze zijn bewust vaag, waardoor men zich er collectief achter kan scharen, maar tegelijkertijd schermt het ook af dat er eigenlijk veel conflicten over de toekomst(en) bestaan: wie wint er en wie verliest er?