To justifie the wayes of God to men

De publieke belangen en het Europese Hof van Justitie

Het lange debat over de rol van het Hof van Justitie van de Europese Unie in het tegenhouden van de   vertegenwoordiging van publieke belangen op het hoogste niveau gaat uit van een verkeerde premisse. Dat stelt promovendus Matthijs van Wolferen. In feite hebben alle actoren binnen het spanningsveld van de EU zich altijd verzet tegen deze mogelijkheid. Het Hof van Justitie is wel degelijk gevoelig voor de veranderingen die plaatsvinden in de EU. Het Verdrag van Aarhus, dat toegang tot de rechter voor publieke belangenorganisaties als een van haar pijlers kent, leidt dan wel niet direct tot een verandering op EU-niveau, maar wel tot een vergaande reactie van het Hof. Het Hof heeft gebruikgemaakt van dit verdrag om een verder federaal systeem van rechtsbescherming te verwezenlijken voor het publieke belang. Dit wordt echter door deze organisaties en de handhavingsorganisatie achter het Verdrag van Aarhus abusievelijk miskend volgens Van Wolferen.

Al lang wordt in academische discussies beweerd dat het op EU-niveau mogelijk zou moeten zijn voor publieke belangenorganisaties om een rechtszaak aanhangig te maken. Het Hof van Justitie van de EU staat daarbij echter in de weg, zo wordt gesteld, omdat zij al sinds 1963 het EU-recht zodanig uitlegt dat het uitgesloten is voor het publieke belang om zich juridisch te verdedigen. Dit vooronderstelt op zijn minst volledige vrijheid van een rechtbank om te bepalen welke partijen zich tot haar richten. Deze volledige vrijheid is onlogisch, omdat het leerstuk van ontvankelijkheid een belangrijk punt is in elke rechtsorde waar historische ontwikkeling en culturele opvattingen samenkomen. Matthijs van Wolferen probeert met zijn promotieonderzoek inzicht te geven in welke factoren een rechter, specifiek de EU-rechter, belemmeren in het interpreteren van ontvankelijkheid. Door verder te bouwen op het werk van professor Feldman, laat hij in zijn proefschrift zien dat er in de ontwikkeling van de Europese Economische Gemeenschap naar de Europese Unie altijd bewust is gekozen door alle betrokken partijen om het het Hof onmogelijk te maken om publieke belangenorganisaties ontvankelijk te verklaren. Van Wolferen stelt dat wanneer het Hof haar kans schoon ziet, bij het in werking treden van het Verdrag van Aarhus en het Verdrag van Lissabon, zij gebruikmaakt van de veranderde omstandigheden om het publieke belang toch een mogelijkheid te bieden. Niet via de directe weg, maar door lidstaten te verplichten toegang tot de nationale rechter zo makkelijk mogelijk te maken.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/010cfe57-bfc5-49a7-afa7-415fa59b7da5