Kinderboeken van vroeger

In het Groningse Winsum staat het Kinderboekenhuis, met een collectie van 30.000 oude en meer recente kinderboeken. Het is een schatkamer waarin van alles te ontdekken valt. Daarom nodigt het Kinderboekenhuis graag studenten uit om onderzoek te komen doen. Natuurlijk hoort er dan ook bij dat de studenten delen wat voor bijzondere vondsten ze doen en meedenken over hoe die resultaten aan nieuwsgierige bezoekers getoond kunnen worden. Er doen 2 studenten Nederlandse Letterkunde onderzoek met jeugdliteratuur uit het Kinderboekenhuis (2 BA-studenten). Vier andere studenten gingen hen voor. Hieronder leest u meer over hun onderzoek.

De representatie van Zwarte Piet in kinderboeken

Nederland kent vele tradities en het Sinterklaasfeest is hier één van. Tenminste: nog wel. Ieder jaar rond november en december brandt de discussie over de traditie weer los. Critici beweren dat Zwarte Piet, het hulpje van Sint, een racistisch karakter heeft. Voorstanders van de traditie beweren dat Piet zwart is door het roet van de schoorsteen.

De traditie

Volgens de traditie werkte Sinterklaas jarenlang alleen, maar sinds 1800 werd hij geholpen door een knecht. Eerst was deze knecht blank, later had hij meestal een donkere huidskleur en zwarte krullen. In 1850 verscheen er voor het eerst een afbeelding van Zwarte Piet zoals wij hem vandaag de dag herkennen in het kinderboek Sint Nicolaas en zijn knecht van Jan Schenkman. Na deze verschijning bleef het hulpje van Sinterklaas structureel terugkeren in kinderboeken.

Zwarte Piet in beeld en taal

Cleo Vermuyen en Nienke Schuiling, twee studentes Nederlandse Taal en Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen, begonnen in februari met een onderzoek naar de representatie van Zwarte Piet in kinderboeken vanaf 1850 tot heden. Het doel van het onderzoek is om erachter te komen hoe Zwarte Piet nou eigenlijk gerepresenteerd wordt in kinderboeken door de tijd heen. Cleo en Nienke stelden een analysemodel op, waarin zij de eigenschappen van Zwarte Piet toekennen aan verschillende aspecten. Zij kijken hierbij zowel naar afbeeldingen als naar tekst. In afbeeldingen wordt bijvoorbeeld gekeken naar de kleding en huidskleur van de Pieten, terwijl in de tekst wordt gekeken naar hun benaming.

Er is nog niet eerder op deze specifieke en grootschalige manier onderzoek gedaan naar Zwarte Piet. Aan de hand van de resultaten van hun analyse, hopen zij meer duidelijkheid te kunnen geven over Zwarte Piet en het al dan niet discriminerende aspect van deze traditie.

Vier studenten deden ook onderzoek voor het Kinderboekenhuis:

- Masterstudente Yolanda Haan-Leinenga's project ging over Meisjesboeken: Oppervlakkige romantiek of meer?
- Masterstudente Jonna Mager analyseerde 10 boeken met als thema: Migranten in kinderboeken: stereotype of spiegel van de tijd?
- Masterstudente Maaike Bakker ging dieper in op het thema: Zeehelden in de historische jeugdboeken van Pieter Louwerse
- Bachelorstudente Jeltsje van der Mark schreef voor haar scriptie over de Vermenselijking van dieren in kinderboeken over Reynaerd de vos.