Op vrijdag 10 september is de Meet & Greet Young Researchers: Social Innovations for Sustainability. Tijdens dit evenement staan vier thema’s centraal: Energietransitie, Voedselduurzaamheid, Sociale Inclusie, en Sociaal Ondernemerschap. Als voorproefje laten we u kennismaken met RUG-onderzoekers die vanuit hun eigen discipline de link leggen tussen sociale wetenschappen en duurzaamheid.

Wander Jager, universitair hoofddocent bij de Faculteit University College Groningen:

‘Agent based modelling bereidt beleidsmakers voor op onvoorziene scenario’s’

Waar gaat uw onderzoek over?

‘Ik hou me bezig met agent based simulation, dat betekent dat ik computermodellen maak van menselijke samenlevingen. Deze modellen simuleren situaties waarbij grote groepen mensen van gedrag veranderen over een langere periode. Hierdoor is het mogelijk om systematisch onderzoek te doen naar groepsgedrag dat niet in een laboratorium na te bootsen is. Daarnaast krijg je inzicht in turbulenties en onvoorspelbare dynamieken. Dit is bijvoorbeeld belangrijk wanneer je onderzoek doet naar transities, waarbij kleine oorzaken grote gevolgen kunnen hebben.’

U werkt onder meer aan het SMARTEES-project. Wat is dit voor een project?

‘Dit is een EU-project gericht op lokale sociale innovatie. Hiervoor hebben mijn team en ik een simulatiemodel gebouwd waar verschillende sociale theorieën in meegenomen zijn. Dat stelt ons in staat om lokale sociale dynamiek te simuleren. Hierbij kijken we wat het effect is van verschillende ‘policies’ op de sociale dynamiek. Dit zijn niet alleen policies in de zin van beleidsmaatregelen of informatieoverdracht, maar het gaat bijvoorbeeld ook over het effect van kleinere lokale bijeenkomsten op de bredere gemeenschap.’

Kunt u dit verder toelichten met een voorbeeld?

Binnen het SMARTEES-project hebben we verschillende cases onderzocht. Een van deze cases gaat over de afsluiting van het Noorderplantsoen in Groningen voor autoverkeer, een historische casus van 25 jaar geleden. Hiervoor hebben we een simulatie gemaakt van de bevolking die in die periode in de omgeving van het Noorderplantsoen woonde. Het gaat dan om ongeveer 17.000 zogeheten agents in het model, waaraan een reeks waarden zijn gekoppeld. Denk hierbij aan de wijk waarin ze wonen, hun opleidingsniveau, inkomen en sociale situatie. Afhankelijk van deze waarden en het sociale netwerk waarin ze opereren, zijn ze positiever of negatiever over de afsluiting van het plantsoen, maar ze kunnen elkaar hierin ook beïnvloeden. We zijn met ons model in staat om na te bootsen hoe de originele uitkomst mogelijk tot stand is gekomen. Die kennis kunnen we gebruiken voor andere cases.’

Wat is het belang van samenwerking in uw onderzoek?

‘We werken veel samen met overheden, omdat deze modellen interessante informatie kunnen toevoegen om tot beleid te komen. Traditioneel kijken zij vaak naar wat de grootste groep is die aangesproken moet worden en op welke manier dat moet gebeuren. Als je echter naar de resultaten van onze simulaties kijkt, realiseer je je dat het juist een kleine groep kan zijn die sociaal besmettelijk gedrag vertoont. Hierdoor beweegt de gehele gemeenschap in een bepaalde richting. Dus door simulaties krijgen beleidsmakers een beter beeld van hoe je dynamische gedragsprocessen in beweging zet, zodat er effectiever kan worden gecommuniceerd.

Hoe kunnen beleidsmakers deze modellen gebruiken voor hun besluiten?

‘Het is belangrijk te beseffen dat deze simulaties niet kunnen voorspellen wat er gaat gebeuren. Dat wij de casus van het Noorderplantsoen kunnen nabootsen met een model, betekent niet dat beleid X altijd tot uitkomst Y leidt. De voornaamste winst voor beleidsmakers zit hem in een verbetering van hun adaptieve vermogen. Wanneer je in grote lijnen weet wat mogelijke uitkomsten van een beleid of een beslissing zijn, kun je op voorhand rekening gaan houden met verschillende scenario’s. Je beleid wordt daardoor veerkrachtiger en je kunt sneller handelen in onvoorziene situaties.’

Hoe ziet u de rol van de sociale wetenschappen binnen publiek-private samenwerking?

‘Sociale wetenschappen staan vaak aan de zijlijn. Een recent voorbeeld is dat er in het Outbreak Management Team voor de Covid-19-situatie geen sociaal wetenschapper zat. Terwijl sociaal gedrag juist een heel belangrijke factor is in de verspreiding van het virus. Het voordeel van de modellen waar ik mee werk is dat je eigenlijk sociale theorieën omzet in computercode, waardoor het erg concreet wordt. Het nadeel is dat de resultaten vaak te ingewikkeld zijn voor beleidsmakers. We hebben dan ook veel aandacht besteed aan onze communicatie richting overheden en hiervoor ook een tool ontwikkeld waarbij complexe informatie op een laagdrempelige manier wordt overgedragen. Dit biedt een mooie kans voor een sterkere intrede van de sociale wetenschappen in de vorming van beleid.’