Jan Willem Bolderdijk, Universitair Hoofddocent bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde:

‘Maak beleid waaruit blijkt dat duurzaam gedrag normaal is’

Waar gaat uw onderzoek over?
‘Ik onderzoek hoe het kan dat mensen zeggen dat ze duurzaamheid belangrijk vinden, maar dit vervolgens niet altijd vertalen naar hun keuzes. Specifiek kijk ik daarbij naar sociale barrières. Ik heb bijvoorbeeld een aantal vegetariërs en veganisten in een panel laten plaatsnemen met een meerderheid aan vleeseters. In werkelijkheid waren die vleeseters acteurs. De gespreksleider gaf iedereen in het panel de mogelijkheid om in de groep een petitie te ondertekenen voor een groter aanbod van vleesvrije producten in de supermarkt. De acteurs waren eerst aan de beurt. Zij waren geïnstrueerd om niet te tekenen. Alhoewel de vegetariërs en veganisten de petitie graag wilden tekenen, deed de helft dat maar in deze situatie. Hier speelt groepsdruk een rol; mensen willen niet buiten de groep vallen. In een ander panel met dezelfde samenstelling deelde de gespreksleider de petitie uit met de terloopse opmerking dat zij zelf al had ondertekend. Toen ondertekenden bijna alle vegetariërs en veganisten uit de groep. Dat kleine verschil maakte heel veel uit. De minderheid voelde zich gesteund.’

Wat valt hieruit te concluderen?
‘De angst om sociaal uitgesloten te worden, kan leiden tot een rem op duurzaam gedrag. Als je mensen wilt stimuleren om zich groener te gedragen, dan moet je de duurzame keuzes faciliteren en normaliseren. Dus bijvoorbeeld niet langer duurzame producten presenteren met een apart keurmerk, maar dit juist omdraaien: een keurmerk voor niet-duurzame producten. Een mooi voorbeeld binnen de RUG is dat sommige kantines alleen een veganistisch en vegetarisch aanbod hebben. Als instituut laat je zien dat je het duurzame gedrag faciliteert. Zo kun je verandering in gang krijgen en krijg je de meerderheid sneller mee.’

In hoeverre werkt u samen met andere partijen?
‘Ik werk samen met verschillende disciplines binnen de RUG, bijvoorbeeld met de onderzoeksgroep Systems and Control van het Groningen Engineering Center. Samen met hen onderzoek ik hoe je op basis van individuele voorkeuren het gedrag van het collectief kunt begrijpen. Zij vangen dit in een wiskundig model waarmee je beter beslissingen kunt maken voor beleid.
Extern zijn er zeker ook samenwerkingen mogelijk. De wetenschappelijke kennis uit mijn onderzoek kan bijvoorbeeld prima worden toegepast in bedrijven en andere organisaties. Ook daar zie je dat werknemers individueel lovend zijn over duurzame beleidsdoelen, maar toch komen de bijbehorende plannen niet van de grond.’

Hoe ziet u de rol van de sociale wetenschappen in publiek-private samenwerking?
‘Er is veel interesse in sociale wetenschappen. Ik merk ook dat die interesse zich nu soms nog lastig vertaalt naar beleidskeuzes. In mijn vakgebied zie ik bijvoorbeeld dat beleidsmakers er nog vaak vanuit gaan dat mensen eerst gemotiveerd moeten worden om duurzaam gedrag te vertonen. Maar uit onderzoek blijkt wel dat die motivatie al bij een groot deel van de populatie aanwezig is. Je hoeft dus niet eerst campagnes te houden om mensen te motiveren; het heeft meer effect als je duurzaam gedrag als norm stelt. Zulke wetenschappelijke kennisdeling is onmisbaar. Wetenschappers en beleidsmakers kunnen elkaar versterken; samen kom je makkelijker tot nieuwe inzichten.’

Op 10 september was de Meet & Greet Young Researchers: Social Innovations for Sustainability. Online praten we nog even verder met RUG-onderzoekers die vanuit hun eigen discipline de link leggen tussen sociale wetenschappen en duurzaamheid.