Groningen: Europees voorbeeld op energiegebied

Misschien komt het door de terugdraaiende gaswinning, misschien komt het door de willende inwoners zelf. Wat de oorzaak ook is, de stad Groningen heeft zich ontpopt als voorloper in de energietransitie. Christian Zuidema, universitair docent aan de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) werkt mee aan het project Making City. Dit is een groot internationaal onderzoek naar wat Europese steden kunnen doen om de energietransitie in werking te zetten, met Groningen als voorbeeld.

Groningen en de Finse stad Oulu zijn door de Europese Commissie uitgekozen als lighthouse city: steden die vooroplopen in de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzamere energie, zoals zonne-energie. Het doel van Making City is begrijpen hoe steden compleet energieneutraal kunnen worden. De verschillende partners onderzoeken hoe het grotere energieverbruik van bepaalde stadsdelen gecompenseerd kan worden met energiepositieve gebouwen. ‘Oudere stadsdelen gebruiken vaak veel energie, terwijl andere delen waarin nieuwere gebouwen - met grote dakoppervlaktes voor zonnepanelen –staan, juist extra energie kunnen leveren,’ vertelt Zuidema. Groningen is hier al langere tijd volop mee bezig en dient als voorbeeld voor andere Europese steden.

Wijkraden en buurtinitiatieven
De RUG heeft binnen dit project vooral een ondersteunende rol. De universiteit levert advies en kennis aan de betrokken partners zodat zij aan de slag kunnen met het energieneutraal maken van de steden. Je maakt een stad namelijk niet zomaar energieneutraal, vertelt Zuidema. ‘Vooral warmte is ingewikkeld: gebruiken we warmtepompen, een warmtenet, biogas of nog iets anders? En wie betaalt het?’ Uniek aan de Groningse strategie is dat de inwoners zelf via wijkraden en buurtinitiatieven proberen energietransitie op gang te brengen. Daarnaast werkt de gemeente aan een Wijkaanpak Energie voor elke wijk. Zuidema onderzoekt onder andere hoe je bewoners en beleid bij elkaar brengt. ‘De energietransitie moet tastbaar worden en voordelen opleveren voor de burgers.’ Onderdeel van Making City is onder andere buurtinitiatief Paddepoel Energiek, waarbij bewoners van Paddepoel kijken hoe ze hun wijk kunnen verduurzamen. Hiervoor is specifieke kennis nodig, en dat is waar de RUG kan inspringen. ‘Wij hebben veel kennis uit eigen onderzoek en dat van andere universiteiten over hoe je in een stad efficiënt energie kunt opwekken. We proberen ook veel te leren van andere steden: welke projecten werken daar wel óf juist niet?’ Die internationale vergelijking met andere steden levert unieke kennis op en is erg zinvol voor de Groninger buurtinitiatieven, benadrukt Zuidema. 

Plannen voor 2050
De onderzoekers willen alle zeven steden die aan het onderzoek meedoen, helpen om in 2050 energieneutraal te zijn. Om dit doel te bereiken, stelt elke stad een eigen plan op. Ook hierbij voorziet de RUG de steden van advies. ‘Energie is in de meeste steden op gemeentelijk niveau een vrij nieuw thema’, legt Zuidema uit. ‘Terwijl de andere steden vaak nog geen beleid hebben voor energieneutraliteit, past Groningen het beleid al toe. We hebben op dit gebied dus al tien jaar ervaring en kunnen hier goed bij helpen.’ Naast de ervaring uit de praktijk, zoeken Zuidema en zijn collega’s ook naar geschikte toepassingen uit beschikbare literatuur. ‘We laten deze steden bijvoorbeeld allerlei manieren zien om burgers bij de energietransitie te betrekken, zoals de wijkgerichte aanpak in Groningen. En we geven ze suggesties om energieneutraal te worden, zoals het zo veel mogelijk gebruiken van aardwarmte of zonne-energie in plaats van fossiele brandstoffen. Steden kunnen hier zelf keuzes in maken, maar wij helpen ze om de keuzeopties in kaart te brengen.’

Op weg naar energieneutraliteit
Making City is een Europees project gefinancierd door het subsidieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie. Het zit nog in de opstartfase. ‘We zijn nu de huidige situatie in alle steden aan het verkennen door middel van vragenlijsten’, aldus Zuidema. De RUG is een van de totaal 34 partners die bij dit onderzoek zijn aangesloten. Een aantal van de partners komt uit Groningen. Naast Paddepoel Energiek werken de onderzoekers bijvoorbeeld samen met Warmtestad, een initiatief van de gemeente en Waterbedrijf Groningen, waarbij in de zomer warmte wordt opgeslagen in grondwater, om in de winter gebouwen mee te kunnen verwarmen. Andere partners in Groningen zijn Grunneger Power, TNO, de Hanzehogeschool en Nijestee. Zij zullen allemaal bijdragen aan een duurzame toekomst voor Groningen: ‘Wat Groningen en de RUG in dit project gaan doen zal helpen om sneller en beter energieneutraal te worden.’