VVD jaaroverzicht 1983

Uit: P. Lucardie en I. Noomen, ‘Het partijgebeuren. Kroniek van de partijpolitieke gebeurtenissen van het jaar 1983’ in: R. A. Koole (red.), Jaarboek 1983 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen(Groningen 1984), XIII-XLII, aldaar XXXIX –XLII.

De VVD vierde in 1983 haar vijfendertigjarig bestaan op 5 februari in het Turfschip te Breda. Tijdens de viering prees Ed Nijpels, de politieke leider van de VVD, het kabinet-Lubbers. Hij sprak de wens uit dat het kabinet zijn bezuinigingsbeleid zou voortzetten en bovendien de regelzucht van de overheid zou terugdringen. Pleidooien voor deregulering klonken opnieuw op de partijraad in februari en op de algemene vergadering op 15 en 16 april te Amersfoort. Deze vergadering verwierp vervolgens de voorstellen van het hoofdbestuur voor een regeling betreffende onverenigbaarheid van functies. De vergadering zag evenmin heil in een redactiestatuut voor het partijblad Vrijheid en Democratie. Wèl volgde het de voorkeur van het Hoofdbestuur voor één liberale jongerenorganisatie. De bestaande Jongerencontactgroepen van de VVD zouden op moeten gaan in de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD). Tussen VVD en JOVD bleef een goede verstandhouding bestaan, ondanks meningsverschillen over onder andere de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO en over de kosten van het openbaar vervoer. De Algemene Vergadering sprak zich ook uit voor arbeidstijdverkorting, maar dan zonder verhoging van de totale arbeidskosten en zonder verlaging van de bedrijfstijd. Tenslotte koos de vergadering een aantal nieuwe leden voor het Dagelijks Bestuur.

Op de Algemene Vergadering bleek al iets van de toenemende spanning tussen de coalitiegenoten VVD en CDA. In de eerste plaats wenste de VVD in eerste instantie bij de voorgenomen bezuinigingen op sociale uitkeringen de AOW te ontzien, in tegenstelling tot het CDA. In de tweede plaats leverde Nijpels kritiek op de concept-medianota van CDA-minister Elco Brinkman. In mei publiceerde de VVD een eigen medianota, opgesteld door de Tweede Kamerleden Wim Keja en Loek Hermans, met een aantal voorstellen: omroepverkiezingen, opsplitsing van de NOS, meer STER-reclame, meer zendtijd voor de 'super-omroepen' AVRO en TROS en te zijner tijd ook een commercieel (derde) televisienet. CDA-Kamerleden meenden dat de VVD met deze nota het regeringsbeleid doorkruiste.

In de zomer bracht VVD-voorzitter Jan Kamminga een bezoek aan Israël. Hij verklaarde daar de Israëlische nederzettingen op bezet Arabisch gebied aanvaardbaar te achten, in tegenstelling tot de minister van Buitenlandse Zaken, Hans van den Broek (CDA).

Op 3 september belegde de VVD een themacongres in Bussum over het mediabeleid. Inmiddels had minister Brinkman zijn definitieve medianota gepubliceerd, die slechts op enkele punten aansloot bij de wensen van de liberalen. Zowel de minister als de VVD wilden de exploitatie van abonneetelevisie (op de kabel) overlaten aan het bedrijfsleven. Tevergeefs pleitte de voorzitter van de AVRO - èn oud-staatssecretaris voor de VVD – Gerard Wallis de Vries voor toegang van de omroepen tot dit medium. Daarnaast hield de VVD vast aan haar eis voor meer zendtijd voor de 'superomroepen' AVRO en TROS ten koste van de NOS. Bovendien stelde zij voor lokale en regionale reclame toe te staan ter financiering van lokale en regionale omroepen.

Op 10 september stelde de partijraad van de VVD het door het hoofdbestuur ontworpen program voor de Europese Verkiezingen van 1984 vast. Later stelde zij met de andere Europese liberalen en Democraten op een congres in december een gezamenlijk Europees program samen. Cees Berkhouwer, die de VVD-lijst bij de vorige verkiezingen had aangevoerd, stelde zich deze keer niet meer verkiesbaar. Eerder dit jaar was hij in opspraak gekomen wegens zijn gedrag op een receptie van Italiaanse landbouworganisaties. Het hoofdbestuur had te kennen gegeven weinig te voelen voor zijn terugkeer als lijsttrekker. De definitieve kandidatenlijst zou echter pas in 1984 vastgesteld worden.

Op de partijraad van 24 september bleek verdeeldheid te bestaan over het voornemen van de CDA-minister van onderwijs Wim Deetman schoolgeld te gaan heffen. De VVD-staatssecretaris van Onderwijs, Nell Ginjaar-Maas, steunde dit voornemen, maar een meerderheid van de partijraad keurde het af. Een alternatief plan van de Tweede Kamerfractie, dat een verdergaande vermindering van onderwijspersoneel behelsde, kon evenmin de goedkeuring van de partijraad verkrijgen. In oktober voerde de VVD een grootscheepse voorlichtingscampagne over eenzijdige ontwapening, naar aanleiding van de actie tegen nieuwe kernwapens. Drie miljoen pamfletten werden huis-aan-huis verspreid. Of deze propaganda enige invloed heeft gehad op de deelname aan de betoging van 29 oktober, valt niet na te gaan. De VVD keurde de leuzen van die betoging uiteraard af en vreesde dat de onderhandelingspositie van het Westen hierdoor zou verzwakken. Haar fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Nijpels, verklaarde plaatsing van de kruisvluchtwapens noodzakelijk te achten voor het machtsevenwicht in Europa. Hij zou een conflict hierover met het CDA in 1984 niet uit de weggaan.

In november vond de installatie plaats van de Matty de Bruijne, hoofdbestuurslid van de VVD, als Commissaris der Koningin in Gelderland. Hij volgde Molly Geertsema op, die in augustus Eerste Kamerlid geworden was. Aanvankelijk toonde het hoofdbestuur van de VVD voorkeur voor een andere kandidaat, in tegenstelling tot een vertrouwenscommissie uit de partij. Minister Koos Rietkerk deelde klaarblijkelijk niet de voorkeur van het hoofdbestuur. Aan het begin van het jaar was het overigens nog allerminst een uitgemaakte zaak dat opnieuw een VVD-er deze functie zou gaan vervullen. Het CDA toonde namelijk eveneens belangstelling voor Gelderland, als het ware in ruil voor Friesland waar de liberaal Wiegel in 1982 een christendemocraat had opgevolgd. De VVD kon echter aantonen dat zij ten opzichte van het CDA nog steeds ondervertegenwoordigd was in provinciale en lokale besturen. In maart had de VVD dan ook een 'deskundigenbank' ingesteld om meer kandidaten voor bestuursfuncties bij overheid en maatschappelijke organisaties te rekruteren. Haar politiek leider, Nijpels, nam de leiding van de deskundigenbank op zich.