SP jaaroverzicht 2005

Uit: J. Hippe, R. Kroeze, P. Lucardie, N. van de Walle en G. Voerman, 'Kroniek 2005. Overzicht van de partijpolitieke gebeurtenissen van het jaar 2005' in: G.Voerman (red.), Jaarboek 2005 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 2006), 14-98, aldaar 73-78.

Inleiding

Het jaar 2005 verliep voor de SP uitstekend. De partij had een belang­rijk aandeel in de afwijzing van de Europese grondwet in het referen­dum. Daarnaast bleef de ledenaanhang van de partij groeien. Op 31 januari kondigde partijleider J.G.Ch.A. Marijnissen in een paginagrote advertentie in de Volkskrant aan dat de SP met 44.299 leden de derde partij van Nederland was geworden. De ledengroei zette zich in de rest van het jaar voort: op 31 december telde de partij 44.853 leden.

Partijleider Marijnissen

Aan het begin van 2005 gaf Marijnissen aan opnieuw lijsttrekker te willen worden bij de Tweede-Kamerverkiezingen die voor mei 2007 waren gepland – voor de zesde achtereenvolgende keer sinds 1989.

In januari presenteerde Marijnissen zijn nieuwe boek Hoe dan, Jan? Hierin werd de SP-leider geïnterviewd door de schrijver K. Glastra van Loon en de journalist K. Slager. In deze vraaggesprekken gaf Marijnis­sen aan welke alternatieven hij zag voor ‘een beter Nederland en een betere wereld’. Op 11 maart verscheen Waar historie huis houdt, even­eens van Marijnissen. Hierin pleitte hij voor de oprichting van een nationaal historisch museum.

Referendum Europese grondwet

In de campagne voor het referendum over de Europese grondwet speelde de SP een prominente rol (zie ook in deze Kroniek onder ‘hoofdmomenten’). De SP was tegen zo’n grondwet, omdat Nederland anders ‘geen baas meer zou zijn in eigen land’, aldus partijleider Marij­nissen (de Tribune, 13 mei 2005). Volgens hem waren in het verleden zonder raadpleging van de bevolking regelmatig delen van de nationale soevereiniteit naar Brussel overgeheveld. De SP voerde energiek cam­pagne, zowel op haar website als met ongeveer drie miljoen folders en een poster met een kaart van Europa, waarop Nederland in de zee was verdwenen. Ook bracht de partij een brochure uit met argumenten tegen de grondwet, getiteld Weet waar je ja tegen zegt. Het Tweede-Kamerlid H. van Bommel verving in de campagne de met een hernia kampende partijleider Marijnissen. Op 26 mei werd in Den Haag het boekje De Europese grondwet. Stem voor/tegen gepresenteerd. Van Bommel nam hierin de tekst tegen de Europese grondwet voor zijn rekening; het Tweede-Kamerlid J.C. van Baalen (VVD) schreef het deel vóór de grondwet. Met steun van de fractie van Verenigd Links in het Europees Parlement, waarvan de SP deel uitmaakte, werd door het Comité Grondwet Nee de brochure Nee tegen deze Grondwet uitgebracht.

De negatieve uitslag van het referendum betekende een grote overwin­ning voor de SP. Van Bommel sprak de wens uit dat er een breed debat zou worden gehouden om in kaart te brengen hoe de Nederlandse bevolking dacht over de inrichting en koers van de Europese Unie.

Linkse samenwerking

De top van de SP maakte zich al enige tijd sterk voor een mogelijke linkse coalitie met PvdA en GroenLinks (zie Jaaroverzicht 2004 ). In maart braken het Eerste-Kamerlid M.J.M. Kox, zijn collega R.A.A.G.M. van Raak en Tweede-Kamerlid mevr. A.M.V. Gerkens samen met politici van GroenLinks en PvdA een lans voor linkse regeringssamenwerking (zie ook in deze Kroniek onder Groen­Links en PvdA). PvdA-leider Bos reageerde echter weinig enthousiast op dit voorstel, waarmee hij volgens SP-leider Marijnissen een histo­risch moment voorbij liet gaan: ‘de peilingen tonen dat een linkse meerderheid mogelijk is’ (de Volkskrant, 14 maart 2005). Later stelde Bos dat de SP haar eigen glazen ingooide met haar stijl van campagne­voeren tegen de Europese grondwet.

Partijfinanciën

In Amsterdam bleken raadsleden van de SP en andere partijen in de jaren 2002 en 2003 subsidies of onkostenvergoedingen ontvangen te hebben die zij niet goed konden verantwoorden. Nadat de gemeentelijke accountantsdienst hierover gerapporteerd had, verzocht het gemeentebe­stuur de Groningse hoogleraar staatsrecht D.J. Elzinga nader onderzoek in te stellen (zie in deze Kroniek onder ‘hoofdmomenten’). Uit dit onderzoek kwam naar voren dat gelden die als ondersteuning van de Amsterdamse SP-fractie waren bedoeld, in de landelijke partijkas terecht kwamen. Elzinga stelde dat deze handelwijze in strijd was met de gemeentewet. De SP kon daarbij geen sluitend antwoord geven op de vraag of het geld ook daadwerkelijk was besteed aan ondersteuning van haar Amsterdamse raadsfractie. In augustus kondigde de SP aan vanaf 1 januari 2006 te zullen stoppen met de praktijk waarbij lokale raadsfrac­ties subsidies voor fractieondersteuning aan de landelijke partijkas overmaakten. Volgens penningmeester mevr. M. van Broekhoven hield dit besluit verband met de verwachte groei van de partij en stond het los van de affaire in Amsterdam.  

In september werd bekend dat de Amsterdamse SP-fractie ruim 65.000 euro aan fractievergoedingen die in de landelijke partijkas waren gevloeid, diende terug te betalen. Van Broekhoven verklaarde echter het bedrag niet te zullen retourneren. Zij stelde dat het geld wel degelijk ten goede was gekomen aan de fractie in Amsterdam, maar dat alle beste­dingen niet meer te achterhalen waren. De Amsterdamse gemeenteraad nam op 28 september een motie aan, waarin de SP (en andere partijen) werd verplicht om voor 1 november het bedrag terug te betalen.

Elzinga noemde in oktober de manier waarop de SP gemeentelijke subsidiegelden centraal incasseerde en vervolgens herverdeelde onder partijafdelingen, ‘een evident onrechtmatige constructie’ (de Volkskrant, 4 oktober 2005). In 2002 ging het volgens hem om een bedrag van ruim een half miljoen euro. Hij adviseerde de betreffende gemeenten na te gaan op welke wijze de SP de toegekende fractiebijstand had besteed. De SP wees dit van de hand; volgens de partij zouden de jaarrekeningen steeds door de gemeentelijke accountants zijn goedgekeurd.

Partijcongres

Op 28 mei hield de SP in Nijmegen haar dertiende partijcongres, met als thema ‘de SP en de wereld’. Ter voorbereiding was het congresstuk ‘Heel de wereld’ – een uitwerking van de internationale paragraaf uit het beginselprogramma van de SP – in de afdelingen besproken. Een aangepaste versie van het document was in april op de regioconferenties behandeld. De bijna 800 afdelingsafgevaardigden namen met een grote meerderheid het congresstuk aan.

Naast toespraken van Van Bommel en enkele internationale sprekers werd telefonisch contact gezocht met een bedlegerige Marijnissen, die tevens werd herkozen als partijvoorzitter. Het congres wees verder H. van Heijningen aan als algemeen secretaris. Hij volgde P. Jansen in deze functie op.

‘Zorg geen markt’

Het Tweede-Kamerlid mevr. A.C. Kant was in 2004 één van de initia­tiefnemers geweest van het comité ‘Zorg geen markt’, dat zich richtte tegen het door het kabinet-Balkenende bevorderde marktdenken in de zorg (zie Jaaroverzicht 2004 ). Op 24 mei 2005 organiseerde de SP in Den Haag onder dezelfde naam een manifestatie, samen met een aantal werknemers in de zorg. Na de zomer zette de partij de lande­lijke ‘Actie Noodrem’ op tegen de invoering van het nieuwe zorgstelsel in 2006, onder meer omdat de premie niet geheel inkomensafhankelijk zou worden en vanwege de introductie van de marktwerking. Aan het einde van het jaar gaf het wetenschappelijk bureau van de SP de door mevr. I. Palm geredigeerde bundel De zorg is geen markt uit. Hierin anal­yseerde een aantal gerenommeerde deskundigen de gevolgen van de markt­wer­king in de zorg.

De Ruiter

Het Tweede-Kamerlid P. de Ruiter kondigde op 29 september zijn vertrek uit de Kamer aan. De Ruiter was op 23 mei 2002 geïnstalleerd als kamerlid, maar zat al sinds december 2003 thuis omdat hij het parlementaire werk te zwaar vond, te meer daar de SP-kamerleden in het weekeinde voor de partij in touw dienden te zijn. Bij de bekendma­king van zijn afscheid gaf De Ruiter ook aan moeite te hebben gehad met de manier van leidinggeven van Marijnissen. Op 6 oktober werd De Ruiter opgevolgd door E. Irrgang.

Acties

Ook in 2005 voerde de SP weer veelvuldig actie. In januari startte zij de campagne ‘Stop de huurexplosie’. De partij wilde zich zo inzetten voor het behoud van de sociale woningbouw. In de herfst voerde de SP actie tegen Shell vanwege het feit dat de oliemaatschappij in het verleden gevaarlijk afval in de Biesbosch had gestort. Onder aanvoering van het Tweede-Kamerlid mevr. K. van Velzen werd een hoeveelheid vervuilde grond op de stoep van het hoofdkantoor van Shell in Den Haag gestort.

Verwante instellingen en publicaties

De Tweede-Kamerfractie van de SP bracht in 2005 enkele rapporten over het onderwijs uit. In januari verscheen Samen aan de basis. Uit­komsten van de enquête over zwarte en witte scholen, geschreven door het Tweede-Kamerlid mevr. F. Vergeer-Mudde, M. Bosman en H. Güven. Uit onderzoek onder basisscholen was gebleken dat een meer­derheid van de ondervraagden een actievere rol van de overheid wenste bij het bevorderen van gemengde scholen. In juni kwam Morgen moet het beter! uit, een zwartboek over de ‘verslechteringen in de gevangenis en de reclassering’, dat was opgesteld door het Tweede-Kamerlid J.M.A.M. de Wit en mevr. A. Hendriks. In augustus presenteerde de fractie in het rapport Een mooi loon voor een mooie baan de uitkomsten van een onderzoek dat door Van Velzen en P.F.C. Jansen was uitge­voerd naar de beloning van directeur-bestuurders en leden van raden van commissarissen van woning­corporaties. Als vervolg op het in 2004 gepubliceerde rapport Onwijs duur onderwijs! (zie Jaaroverzicht 2004 ) verscheen in september Onwijs duur onderwijs 2005. Voor­stellen voor kosteloos onderwijs en uitkomsten van onderzoek naar de schoolkosten, van de hand van Vergeer-Mudde en Y. Haan. Een door hen gehouden enquête zou hebben aangetoond dat ondanks enkele hervormingen de schoolkosten hoog bleven; in het rapport deden zij voorstellen om deze kosten terug te dringen. Verder publiceerde het Tweede-Kamerlid Gerkens in september de initiatiefnota Oorstrelend en hartveroverend. Kwaliteit en diversiteit in de Neder­landse popmu­ziek, waarin zij pleitte voor een sterkere positie voor Nederlandse pop­artiesten. De fractie legde in oktober haar visie op de toekomst van de publieke omroep vast in een door Vergeer-Mudde en V. van der Lem geschreven notitie met als titel Verankering.

Samen met het Wetenschappelijk Bureau publiceerde de Tweede-Kamer­fractie in januari het rapport Stop uitverkoop fysiotherapie. Palm en Kant deden hierin verslag van een peiling onder fysiotherapeuten over de gevolgen van de marktwerking in hun beroepsgroep. In juli pre­sen­teerden fractie en bureau Kinderopvang een gewone zaak? Enquête over de effecten van de nieuwe wet op de kinderopvang. Ger­kens, Palm en R. Kappelhof presenteerden hierin de resultaten van een onderzoek naar de gevolgen van de in januari 2005 ingevoerde wet op de kinder­opvang. Hoewel die was bedoeld om de toegankelijkheid van de kinder­opvang te vergroten, bleek uit de peiling dat voor zo’n tien procent de toegankelijkheid juist was verminderd. In november zag de brochure Vijfentwintig medicijnen tegen te grote macht van de farma­ceu­tische industrie het licht. Kant en Palm deden hierin voorstellen om de onaf­han­kelijkheid van artsen en het medisch onderzoek ten opzichte van far­ma­ceutische producenten te vergroten.

ROOD, de jongerenorganisatie van de SP, organiseerde van 11 tot 30 april de reizende tentoonstelling ‘Het Palestijnse leven’. Hiermee wilde ROOD laten zien dat Palestijnen geen zelfmoordenaars maar gewone mensen waren. In de zomer voerde ROOD actie tegen leeftijdsdiscri­minatie bij Albert Heijn. Op 5 juni had de ledenvergadering van ROOD plaats. De leden kozen mevr. R. Leijten tot voorzitter. Op 14 juli boden de SP-jongeren enkele duizenden handtekeningen aan de cosmetica-producent L’Oréal aan, uit protest tegen de dierproeven die dit bedrijf liet uitvoeren.

De SP-werkgroep Sociale Globalisering, waartoe Van Bommel het initiatief had genomen, publiceerde in mei De wereld op z’n kop. Van neoliberale naar sociale globalisering. In dit rapport werd ingegaan op de invloed van globalisering op het dagelijks leven.

Op 18 juni organiseerde het SP-Ouderenplatform een bijeenkomst voor oudere partijleden in Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Thema was ‘wonen en welzijn’.

Personalia

Op 1 juli 2005 overleed schrijver en journalist K. Glastra van Loon. Hij was nauw betrokken bij de SP en schreef in 2000 samen met Marijnis­sen het boek De laatste oorlog. Gesprekken over de nieuwe wereldorde.