‘Van noodwet tot crisisrecht’, een spontaan advies van de Raad van State

Om toekomstige crisissituaties effectief het hoofd te bieden, moet het bestaande (staats)nood- en crisisrecht op korte termijn worden gemoderniseerd. Daarbij moet een zo goed mogelijke balans worden gevonden tussen aan de ene kant een effectieve crisisbestrijding en aan de andere kant de beginselen van de democratische rechtsstaat. Dit is de rode draad van het spontaan (ongevraagd) advies ‘Van noodwet tot crisisrecht’ van de Afdeling advisering van de Raad van State dat op 15 december 2021 is gepubliceerd.

De regering heeft naar aanleiding van de door de Tweede Kamer aangenomen motie-van Dam c.s. aangekondigd binnenkort met een standpunt te komen over de herziening van het staatsnoodrecht. Met dit spontane advies wil de Afdeling advisering, mede gelet op de ervaringen tijdens de coronacrisis tot dit moment, daarvoor aandachtspunten benoemen en aanbevelingen doen.

Rondetafelconferentie

Ter voorbereiding op dit advies heeft de Raad van State in september 2021 deskundigen uitgenodigd om in een Rondetafelconferentie mee te denken over de toekomst van het noodrecht. Daarin nam Adriaan Wierenga, noodrechtspecialist bij de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen zitting. Tijdens de Rondetafelconferentie deed Wierenga de oproep tot een brede herinrichting van het algehele (staats)nood- en crisisrecht. Het Hoge College van Staat heeft zich aangesloten bij dit advies (zie p. 72-73 van het advies). Eerder dit jaar gaf Wierenga ook de lezing ‘Noodrecht ter infectieziektebestrijding’ voor de Afdeling Bestuursrechtspraak, de Afdeling Advisering en de directie van de Raad van State.

Brede herinrichting van het (staats)nood- en crisisrecht

In het advies schetst de Afdeling enkele opties om de wetgeving in het brede stelsel van (staats)nood- en crisisrecht bruikbaarder en toegankelijker te maken. Een van de drie opties is een brede herinrichting van het algehele (staats)nood- en crisisrecht. Het gaat hierbij om een bredere bezinning op de verhouding tussen het klassieke staatsnoodrecht (de Cwu, met de lijsten A en B, en de Wbbbg en de OWN), het generieke crisisrecht uit de Wvr (en de Gemeentewet) en specifieke crisiswetgeving (zoals de Wpg, de Kernenergiewet en de Wft). ‘Hierbij kan gedacht worden aan de invoering van een noodrechtelijk systeem op het niveau van de staat dat lijkt op het goed functionerende gemeentelijke noodrecht, ter vervanging van een groot deel van het huidige systeem. Daarmee zou een logisch consistent, sterk vereenvoudigd en veel flexibeler systeem ontstaan om in bovenregionale noodsituaties vanuit de regering op te kunnen treden. Hierbij dient uiteraard aandacht te bestaan voor goede garanties tegen lichtzinnige toepassing, adequate betrokkenheid van de volksvertegenwoordiging en bijzondere waarborgen bij grondrechtenbeperking’, aldus Wierenga.

Spontane adviezen

De Afdeling advisering van de Raad van State adviseert normaal gesproken over wetsvoorstellen die regering en parlement aan haar voorleggen. Zij kan echter ook advies geven zonder dat een concreet wetsvoorstel voorligt. Dat heet dan een ongevraagd of spontaan advies. Dit advies ‘Van noodwet tot crisisrecht’ is daar een voorbeeld van.

Dit bericht is geplaatst door de Faculteit Rechtsgeleerdheid.