Zingeving is een veelbesproken begrip in onder meer zorg en welzijn en op het werk. Maar zin ervaren, gaat niet vanzelf. Dat vraagt interactie met anderen. Toch is het niet vanzelfsprekend dat mensen uitwisselen over wat ertoe doet in het leven. Het is een opgave om te luisteren, om passende (beeld)taal vinden, en om dat begrijpelijk te communiceren. Soms lijkt dit zelfs onmogelijk, zeker wanneer levenservaringen ontwrichtend uitpakken zoals onder meer in de aardbevingsregio.

Wat belangrijk is, maar niet vanzelf gaat, moet geoefend worden. Daarom zette ik in mijn oratie het concept existentiële oefenruimte centraal: creatieve interacties en werkvormen -spel- bieden hier ruimte voor zin. Om mee te doen is spelvermogen gevraagd - een nieuwsgierige houding en open blik naar het grotere speelveld, buiten jouw eigen positie daarbinnen.  vorm, ambivalentie en dynamiek zijn dan belangrijke psychologische bouwstenen. Grip houden op je eigen ervaringen is belangrijk, dat geeft rust. Maar niet elke ervaring past in een eerdere vorm, en anderen hebben zo hun eigen mallen. Daar wordt dus flexibiliteit gevraagd. Daarbij zijn ervaringen die je opdoet zelden helemaal goed of helemaal fout, vaker van allebei wat. Wanneer je ervaringen deelt die er echt toe doen, is oog voor die dubbelheid belangrijk. En dan is er altijd reuring in het leven, never a dull moment. Soms best lastig als je naar stabiliteit, controle en overzicht verlangt.  Daarbij wordt ook een balans gevraagd tussen twee bewegingen: samenleven (erbij horen) en autonomie (op jezelf staan). Bij een sterkere zelfgerichtheid (door bijvoorbeeld trauma, uitsluiting, individualisme, narcisme) wordt uitwisseling minder vanzelfsprekend, waardoor unieke ervaringen van zin of zinloosheid voor anderen ook onzichtbaar worden. Maar zonder erkenning en ook een gemeenschappelijk verhaal voelen mensen zich niet gehoord en gezien. Analoog leveren ook individuele zoektochten naar spiritualiteit niet automatisch zin.

In mijn onderzoeksprojecten zet ik twee zaken centraal. Allereerst richt ik me op ecosystemen waar zingeving gevraagd is. Daarbij gaat het meer om uitwisseling dan individuele beleving. Daarnaast onderzoek ik met mijn team hoe (kunst)objecten bijdragen aan zo’n uitwisseling in de publieke ruimte. Bevordering van uitwisseling en interactie, zo blijkt, biedt ruimte voor hernieuwde (gemeenschaps)zin, niet onbelangrijk in conflictrijke tijden.

Op vrijdag 25 april hield prof. dr. Hanneke Muthert haar oratie. Professor Muthert is hoogleraar godsdienstpsychologie met bijzondere aandacht voor geestelijke verzorging en welzijn. De hele oratie van professor Muthert is te bekijken via YouTube, of lees het interview dat Kerk in Stad hield met haar. De hele oratietekst is ook terug te lezen.