Gebouwen tot leven brengen: hoe VR-technologie het leerproces van studenten en hun toekomstige professionele inzetbaarheid kan verbeteren

In New Ways of Teaching vertellen docenten over hun innovatieve, creatieve en effectieve onderwijsinitiatieven. Van ongewone lesvormen tot nieuwe technologieën, alles komt aan bod. Hoe zijn deze ideeën ontstaan en wat is de impact ervan op studenten? Deze maand: ruimtelijke planning met behulp van VR-technologie.

Om te voorkomen dat studenten zich na het afstuderen verloren voelen, ontwikkelden Niels Grootjans, coördinator van de afdeling Ontwerponderwijs en Onderzoek, en Júlia Dos Anjos Marques, promovenda aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, een manier om belangrijke praktische vaardigheden te combineren met de wetenschap. Met behulp van virtual reality (VR) bouwen studenten een uitgebreide set aan vaardigheden op die hen voorbereidt op hun toekomstige carrière, binnen of buiten de academische wereld.

Voorbereidingen treffen

‘Aanvankelijk investeerden we in VR-apparatuur met het idee om onderzoek te ondersteunen, maar al snel werd duidelijk dat het ook het onderwijs zou kunnen transformeren. Door VR in het curriculum te integreren, wilden we studenten voorbereiden op de praktijk met behulp van een uitgebreide set aan vaardigheden die aansluit bij de technologieën die gemeenten en industriële partners vandaag de dag gebruiken. Deze samenwerking tussen de academische wereld en de praktijk zorgt ervoor dat onze afgestudeerden een soepele overstap kunnen maken naar de beroepspraktijk. De VR Experience Days zijn oorspronkelijk opgezet om het bestaande lesmateriaal op verschillende manieren aan te vullen, aangezien VR de studenten in staat stelt om ruimtelijke complexiteit op een interactieve manier te ervaren en tegelijkertijd een beter begrip te krijgen van hoe ontwerpkeuzes doorwerken op de menselijke schaal. Uiteindelijk bevordert dit evenement niet alleen de technische behendigheid, maar biedt het ook het de mogelijkheid om ideeën te vertalen naar andere media, een cruciale vaardigheid wanneer het gaat om samenwerking met klanten, gemeenschappen en interdisciplinaire teams.’

Tweedaagse ontdekkingstocht

‘De Experience Days werden georganiseerd voor 120 tweedejaarsstudenten van onze bacheloropleiding Spatial Planning and Design en vonden plaats in twee ultramoderne locaties: het Reality Theatre in het Smitsborggebouw en het Atlas VR Lab op onze faculteit. Gedurende twee dagen wisselden de studenten tussen deze twee ruimtes, waarbij iedere locatie afzonderlijk weer andere elkaar aanvullende leerervaringen bood. In het Atlas VR Lab leerden de studenten om te gaan met  softwaretools die onmisbaar zijn voor ruimtelijk ontwerp. Een van de hoogtepunten was het virtuele bezoek aan een replica van de Zernike Campus van de RUG. Dankzij deze interactieve virtuele ervaring in een bekende omgeving kregen de studenten een praktisch inzicht in hoe VR ontwerpprocessen kan verfijnen en tegelijkertijd concepten uit het klaslokaal kan koppelen aan toepassingen voor de praktijk. Ondertussen waren de sessies in het Reality Theatre vooral gericht op een gezamenlijke discussie. Met behulp van VR-scenario’s verkenden de studenten complexe praktijkgevallen zoals het Werelderfgoedcentrum Waddenzee in Lauwersoog en de Paddepoelbuurt in Groningen. Deze scenario’s vormden tegenstrijdige uitdagingen: In Lauwersoog lag de nadruk op het vinden van een balans tussen landschapsbehoud naast de introductie van een nieuw regionaal herkenningspunt, terwijl de situatie in Paddepoel te maken had met ingrijpende plannen voor de ontwikkeling van een lokaal centrum met een duidelijk herkenbare identiteit waarbij inmiddels rekening moet worden gehouden met de grote vraag naar woonruimte.’

Inspelen op veranderingen

‘VR-technologie geeft een nieuwe dimensie aan de manier waarop we ruimtelijke uitdagingen benaderen, in een tijdperk dat wordt gekenmerkt door snelle verstedelijking, klimaatadaptatie en veranderende maatschappelijke behoeften. De gebruiker kan zich bijvoorbeeld virtueel bewegen in een nog te ontwikkelen stadsplein om de voetgangersstromen of de beweging van de zon te beoordelen, terwijl het ontwerp in realtime kan worden aangepast. Dankzij deze realtime ervaring worden abstracte gegevens omgezet in instinctief begrip, waardoor planologen weloverwogen en verstandige beslissingen kunnen nemen. Terwijl steden worstelen met conflicterende prioriteiten—betaalbare huisvesting, decarbonisatie, cultuurbehoud—dient VR als een experimenteerhub die nieuwe perspectieven biedt voor het oplossen van complexe ruimtelijke uitdagingen.

In ons Reality Theatre verkennen studenten urgente problemen zoals de stedelijke dichtheid of het behoud van erfgoed in immersieve scenario’s, waardoor ze voors en tegens kunnen visualiseren. Op dezelfde manier kunnen gebruikers in het Atlas VR Lab 3D-modellen bewerken terwijl ze zich in de virtuele ruimte bevinden, wat de creativiteit en nauwkeurigheid bevordert. Naast technologische innovatie heeft VR ook de capaciteit om inspraak te bevorderen door ervaringen en contexten te bieden die het debat aanmoedigen en stimuleren. Door studenten te trainen in het gebruik van VR voor zowel analytische doeleinden en het vergroten van publieke betrokkenheid, bereiden we hen voor op het leiden van projecten die een balans moeten vinden tussen technische accuratesse en sociale rechtvaardigheid — een kenmerk van moderne ruimtelijke planning.’

De vruchten plukken

‘Het evenement bevordert drie kerncompetenties voor studenten: technische behendigheid, het vermogen om kritisch te analyseren en samenwerking bij het oplossen van problemen. Naast het aanleren van vaardigheden onderstrepen de Experience Days ook het maatschappelijke doel van ruimtelijke planning. Zoals een student aangaf: “Stedenbouw gaat niet alleen maar over gebouwen; het gaat over het creëren van ruimtes die iets voor mensen betekenen.” Deze filosofie sluit aan bij onze missie, namelijk om planologen op te leiden die zichzelf zien als rentmeesters van de samenleving, waarbij gelijkheid, duurzaamheid en collectief welzijn voorop staan.

Voor ons docenten is het evenement zowel een leermiddel als een kans om te leren. Door de studenten te volgen terwijl ze zich door VR-gestuurde debatten heenslaan, zien we hoe effectief ze de concepten internaliseren die we in onze vakken integreren. Daarnaast helpt het enthousiasme van de studenten ons om onze methodes te verfijnen, want als studenten zo betrokken zijn, herinnert het ons eraan dat we scherp moeten blijven en innovatie moeten blijven koppelen aan verstandige besluitvorming.

Tot slot onderstreept het succes van het evenement het bredere potentieel van VR. Doordat het mensen in staat stelt om hun virtuele beleving te delen, draagt het bij aan de democratisering van discussies over ruimtelijke planning en nodigt het diverse belanghebbenden, waaronder studenten, onderzoekers, gemeentelijke partners en burgers, uit om deel te nemen aan een gezamenlijke dialoog. Dit is niet alleen een verrijking van het onderwijs, maar het bevordert ook de visie van onze faculteit op ruimtelijke planning als een drijvende kracht voor een rechtvaardige en doordachte ruimtelijke transformatie— kernprincipes die ten grondslag liggen aan de binnenkort te starten masteropleiding Designing Spatial Transformations. 

Boven verwachting

‘De reacties van studenten waren overweldigend positief. De mogelijkheid van VR om abstracte concepten tastbaar te maken, werd als zeer positief ervaren. Een van de studenten gaf aan erg uit te kijken naar het ervaren van hun eigen ontwerpen door middel van VR, terwijl een andere uitlegde dat het Atlas VR Lab diens betrokkenheid heeft vergroot en kritischer heeft laten denken. Na afloop van de sessies zagen we dat studenten langer bleven, nog steeds in discussie over de scenario’s die we hadden gepresenteerd. Ze waren betrokken en maakten een kritische analyse van de mogelijkheden en implicaties van elk ontwerp. Dit was de best mogelijke uitkomst.

Voor ons als docenten was het meest bevredigende resultaat dat studenten gebruik wilden maken van VR als hulpmiddel bij het ontwerpen. Normaal gesproken spelen fysieke modellen een hoofdrol in de opleiding, maar na de Experience Days gaven verschillende groepen aan VR te willen gebruiken voor hun project — een bewijs dat de meerwaarde ervan wordt ingezien.’

Het evenement werd georganiseerd door het Visualisatieteam van de faculteit, onder leiding van coördinator Niels Grootjans van de afdeling Ontwerponderwijs en Onderzoek en docent-promovendi Júlia Dos Anjos Marques en Yun Sun, in samenwerking met het Visualisatieteam van het CIT onder leiding van dr. Gert-Jan Verheij. Dit zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van dr. ir. Gerd Weitkamp en dr. ir. Terry van Dijk.

Meer informatie

• Niels Grootjans
• Júlia Dos Anjos Marques
• Lees de andere edities van New Ways of Teaching