Patient education in medical-specialist consultations

Zelfbeoordeling en feedback ingezet voor betere communicatie tussen specialisten en patiënten

Medische specialisten (in opleiding) zijn onvoldoende bekwaam in patiëntenvoorlichting en de kwaliteit van hun voorlichting wisselt sterk van patiënt tot patiënt. Om dit te verbeteren ontwikkelde onderzoeker Jan Wouda een onderwijsprogramma dat gebruik maakt van video-opnames van gesprekken tussen specialist en patiënt. Zelfbeoordeling en feedback van opleiders zorgt voor meer inzicht in de eigen communicatieve vaardigheden en een iets betere patiëntenvoorlichting.

Medische specialisten geven veel voorlichting aan hun patiënten. Hierdoor kunnen patiënten beter begrijpen welke ziekte ze hebben, wat de gevolgen zijn, wat er aan is te doen en weloverwogen beslissen over hun behandeling (informed consent). Ook proberen specialisten hun patiënten met voorlichting te motiveren voor de behandeling, bijvoorbeeld het innemen van medicatie, oefeningen doen of verandering van leefstijl.

Wouda onderzocht in hoeverre medisch specialisten (in opleiding) beschikken over de communicatieve vaardigheden om deze voorlichtingsdoelen te bereiken. Uit zijn onderzoek bleek dat dit onvoldoende het geval is, ondanks dat in de huidige medische opleidingen veel aandacht wordt besteed aan communicatieve vaardigheden.

Op basis van twee modellen over het aanleren van vaardigheden concludeerde Wouda dat in het medisch onderwijs de voorwaarden ontbreken voor het effectief aanleren van communicatieve vaardigheden. Vooral is er te weinig gelegenheid om de vaardigheden stap voor stap te verbeteren en ze toe te passen in de klinische praktijk. Wouda ontwikkelde daarom een onderwijsprogramma waarin specialisten in opleiding aan de hand van op video opgenomen poliklinische consulten hun eigen communicatieve bekwaamheid beoordelen. Ook krijgen ze feedback van een klinisch supervisor.

Wouda onderzocht de effecten van dit programma. Specialisten in opleiding werden zich meer bewust van hun communicatieve vaardigheden en hun bekwaamheid in patiëntenvoorlichting verbeterde licht. Vervolgens onderzocht hij in hoeverre de klinisch supervisors voldoende bekwaam zijn in patiëntenvoorlichting om geloofwaardig te kunnen zijn als rolmodel, begeleider en beoordelaar. Deze bekwaamheid bleek vrijwel gelijk te zijn aan die van de specialisten in opleiding. Wouda vindt dan ook dat specialisten in opleiding en hun supervisors vooral intervisie moeten gebruiken die bestaat uit wederzijdse en gelijkwaardige beoordeling en feedback, in plaats van eenzijdige supervisie om de kwaliteit van de patiëntenvoorlichting van medisch specialisten (in opleiding) te verbeteren.

Jan Wouda (1949) studeerde Geneeskunde in Utrecht en Sociale Wetenschappen in Utrecht en Groningen. Hij voerde zijn promotieonderzoek uit binnen de sectie CLAS van het Wenckebach Instituut van het Universitair Medisch Centrum Groningen als onderdeel van het onderwijs en onderzoek over de communicatie van medisch specialisten (in opleiding).