Pedagogiek, Cultuur & Onderwijs

Ik ben Sybolt Friso en ben 27 jaar. Ik heb een bachelor en een onderzoeksmaster (MA) in de filosofie, en ben momenteel promovendus aan de Universiteit Utrecht.
Wat mijn niet-academische leven betreft: ik ben een groot muziekliefhebber en ik heb als drummer in allerlei bands en muziekprojecten gespeeld. Op dit moment ben ik vooral actief met mijn band Vanity Box, ook uit Groningen.

De keuze voor de master Ethics in Education

Tijdens het afronden van mijn onderzoeksmaster tijdens de isolerende routines van de pandemie, stuitte ik bij toeval op het programma Ethics of Education . Ik realiseerde me meteen dat deze master goed zou aansluiten bij mijn interesse in onderwijs en mijn ambitie om academisch onderzoek te combineren met praktische kwesties, en dat het ook een waardevolle aanvulling op mijn filosofische expertise zou zijn. Na een kort gesprek met Anouk Zuurmond, die het traject toen coördineerde en later mijn scriptiebegeleider zou worden, schreef ik me snel in — en ik heb er nooit spijt van gehad.

Een divers en persoonlijk programma

Wat ik vooral waardeer, is de diversiteit van het programma gekoppeld aan de mogelijkheid om je eigen ambities na te streven. Dit geldt voor het kiezen van je onderzoeksonderwerp voor het onderzoeksverslag in Domain-specific skills het kiezen van een monografie om te lezen voor je essay in Expertise, education and psychological practice , en het kiezen van je eigen essayonderwerp in Education for a better world . En zoals bij goede master hoort, stelt Ethics of Education je ook in staat om meer algemene ‘professionele vaardigheden’ te ontwikkelen zoals zelfstandig werken, je eigen project managen, en omgaan met zowel vrijheid als tegenslag.

Al met al bood het programma een goed afgeronde balans: de ‘vaste’ onderdelen stelden me bloot aan een breed scala aan onderwerpen, benaderingen en onderzoekstradities, terwijl de ‘flexibele’ onderdelen me vervolgens de mogelijkheid boden om me te richten op onderdelen van het programma die mij het meest aanspraken.

Vakken die mijn perspectief vormden

Het vak over burgerschapsonderwijs heeft mijn interesse in de filosofie van het onderwijs en het werk van Biesta verder ontwikkeld, dus dat was erg waardevol. Maar ik ben ook dankbaar voor Kwalitatieve Onderzoeksmethoden , omdat het me hielp de juiste mindset te ontwikkelen voor kwalitatief onderzoek (bijvoorbeeld via concepten als ‘reflexiviteit’), en me hielp specifieke onderzoeksvaardigheden te eigen te maken, zoals het doen van interviewonderzoek.

Het toepassen van deze vaardigheden tijdens mijn stage — een onderzoek naar burgerschapsvorming bij SLO — was ook erg nuttig. Achteraf gezien sluit mijn stage-ervaring goed aan bij wat ik nu doe.

De filosofische dimensie van In het belang van het kind ook erg interessant. Het bood een mooie kans om een vrij alledaags concept (bijvoorbeeld ‘kinderen’) te bestuderen met de nauwkeurigheid en kritische instelling van een filosofische benadering. Ik denk dat elke onderwijsonderzoeker dat op een bepaald moment zou moeten doen: het doet je beseffen dat de wereld complexer, genuanceerder en vatbaarder voor interpretatie is dan we soms denken. Dat is een bijzonder belangrijk inzicht voor onderwijsonderzoekers en -professionals, die vaak direct werken met mensen en de rijke complexiteit (of ‘grijze gebieden’) van hun handelen en dagelijkse leven.

Van studie naar promotietraject

De vacature voor deze promotieplek kwam uit terwijl ik mijn masterthese aan het afronden was, en het onderwerp sloot perfect aan bij mijn thesisonderzoek. In die zin vormde mijn masterthese de perfecte voorbereiding op deze functie, en de timing was heel gelukkig. Ik bestudeer in dit PhD traject het pedagogische (of onderwijsfilosofische) begrip ‘subjectificatie’. Subjectificatie in Gert Biesta’s opvatting van goed onderwijs houdt in dat studenten worden aangemoedigd te leven als een ‘eigenstandig zelf’ in dialoog met de wereld en de ‘anderen’ die zij daarin tegenkomen.

In mijn onderzoek probeer ik Biesta’s begrip te vertalen naar de dagelijkse onderwijspraktijk en pas ik het toe op leraren: wat betekent het voor een leraar om een ‘zelf’ te zijn, en hoe verhouden dat zelf zich tot hun leerlingen? Ik onderzoek dit vanuit een filosofisch (conceptueel) perspectief, maar ook met behulp van verschillende kwalitatieve methoden, zoals conversatieanalyse en interviewonderzoek.
Ik geniet echt van het zelfstandig onderzoek doen en de bijbehorende flexibiliteit: ik heb veel controle over mijn dagelijkse bezigheden, en ik beslis zelf over zowel korte- als langetermijnplannen.

Vooruitblik: ambities voor de toekomst

Na mijn PhD wil ik graag in de academische wereld blijven, al kan het huidige politieke klimaat dat bemoeilijken. Ik vrees dat de aanstaande desastreuze en visieloze bezuinigingen de academische wereld ernstig kunnen raken, wat ook gevolgen zou kunnen hebben voor mijn academische loopbaan — en die van andere onderzoekers. Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd dat onderwijsonderzoek altijd een plek zal hebben in de samenleving, in welke vorm dan ook. Mijn onderzoek is vooral van toepassing op leraren en hun (normatieve) professionalisering, dus ik zou graag in dat veld werken, binnen of buiten de muren van de universiteit.

Mijn advies aan studenten

Neem de tijd om na te denken over wie je bent, wat je belangrijk vindt en wat je uit je dit masterprogramma wilt halen. Er is veel te doen, en je kunt en moet zelf veel keuzes maken (zoals je stage of scriptieonderwerp). Het jaar vliegt voorbij, dus plan je activiteiten goed doordacht. Aan de andere kant: sta ook open voor toevalligheden, last-minute wijzigingen en kansen (of vereisten) om intuïtief te handelen in nieuwe omstandigheden. Ik geloof niet per se dat alles met een reden gebeurt, maar ik denk wel dat de mooiste dingen soms gebeuren wanneer je je openstelt voor de onverwachte mogelijkheden die het leven biedt.

Mijn naam is Lourens van Haaften en ik ben historicus met een fascinatie voor hoe onderwijs en samenleving elkaar vormen. Ik bestudeer bijvoorbeeld hoe organisaties zoals UNESCO, de Wereldbank en de Ford Foundation onderwijs inzetten voor politieke doelen.

Een internationaal krachtenspel

Veel mensen denken dat onderwijs zich vooral ontwikkelt binnen nationale kaders, zoals het Nederlandse stelsel. Maar onderwijs maakt al decennialang deel uit van een internationaal krachtenspel. In mijn onderzoek kijk ik hoe organisaties als UNESCO wereldwijd onderwijs inzetten voor ideologische doelen. Zo wordt zichtbaar hoe mondiale invloeden doorwerken in ogenschijnlijk neutraal onderwijs.

Onderwijs is nooit neutraal

In deze master ontdek je hoe onderwijs altijd ingebed is in bredere machtsverhoudingen en idealen van burgerschap en vooruitgang. In mijn vakken reflecteren we op de historische, culturele en politieke dimensies van opvoeding. De dynamiek tussen kennis, macht en opvoeding maakt het vakgebied voor mij diep relevant.

Een voorbeeld is het vak In the Best Interest of the Child . Het “belang van het kind” wordt vaak gebruikt in beleid en praktijk en is zelfs wettelijk vastgelegd, maar wat betekent het eigenlijk? We ontrafelen het begrip historisch en filosofisch: hoe is het ontstaan, wie heeft het gedefinieerd, en met welk doel? Je leert zien hoe complex en normatief het vaststellen van “het belang van het kind” in de praktijk is – en hoe belangrijk het is om dit kritisch en vanuit meerdere perspectieven te benaderen.

Uniek en interdisciplinair

In dit in Nederland én internationaal unieke masterprogramma worden filosofie, pedagogiek, geschiedenis, kritische sociologie en zelfs juridische invalshoeken samengebracht. Dat levert een breed overzicht op van hoe onderwijs “werkt” én biedt inzicht in de krachten en ideeën die onderwijs sturen.

Dit programma stelt normatieve vragen centraal die elders vaak worden vermeden: wat is goed onderwijs? Voor wie? En met welk doel? In dit jaar denk je kritisch na over deze vragen en bepaal je je eigen positie daarin. Dat bereid je goed voor op een constructieve rol in het onderwijs - of dat nu in beleid, praktijk of onderzoek is.

Kritisch leren denken over onderwijs

Ik zie studenten tijdens het programma uitgroeien tot kritische denkers die complexe onderwijs­vraagstukken durven analyseren. Een voorbeeld is een student die haar scriptie schreef over studenteninspraak aan haar alma mater in Frankrijk. Haar werk verbond theorie en praktijk en bood nieuwe inzichten aan de instelling zelf.
Wat ik hoop dat studenten meenemen? Het vermogen om complexe vraagstukken rond onderwijs en samenleving met een kritische en open blik te benaderen. Het programma biedt een stevige inhoudelijke basis om bij te dragen aan het onderwijsveld, maar ook de persoonlijke groei om je eigen positie te bepalen in de grote maatschappelijke vragen van deze tijd.

Mijn naam is Ward van der Meiden, ik kom van Terschelling en woon in Groningen. Voordat ik begon aan deze master ben ik afgestudeerd als wiskundedocent bij de NHL en daarna heb ik een pre-master gedaan via de Stichting voor Pedagogisch Onderwijs (SPO). Tijdens deze pre-master kreeg ik vakken in ethiek en wetenschapsfilosofie. Dat prikkelde mijn interesse enorm en zorgde ervoor dat ik voor deze master heb gekozen.

Wat ik interessant vind aan ethiek is dat alles valt en staat met je redenatie. Er is een enorme geschiedenis aan filosofische inslagen. Met al die verschillende perspectieven op morele dilemma’s in het onderwijs, is de kwaliteit van je redenering in je afweging dus cruciaal.

Op dit moment volg ik een vak over burgerschapsvorming. Voor dit vak hebben we heel veel colleges gehad over verschillende visies op burgerschap en de geschiedenis hiervan in bijvoorbeeld Azerbaijan, China of Europa. Als eindopdracht gaan we aan de hand van een poster presenteren hoe burgerschap er volgens ons uit moet komen te zien.

Voor mijn stage houd ik mij bezig met het economische deel van burgerschapsvorming. Ik doe dit bij het Expertisecentrum Kritisch Denken van ROC Midden Nederland. Wat ik doe is kritisch denken implementeren in de economische dimensie van burgerschap. Hiervoor werk ik samen met mensen uit het werkveld: docenten, het ROC, een bank en de adviesraad van de overheid.

Voor mijn scriptie doe ik onderzoek naar de kritiek op de participerende manier waarop op dit moment burgerschapsvorming wordt gegeven. Als leerling leer je bijvoorbeeld om te stemmen of minder plastic te gebruiken. Dat is natuurlijk goed, maar je leert op school niet altijd om hier ook kritisch over na te denken. Ik verzamel al die kritieken op deze methodes en onderzoek hoe die zich tot de praktijk verhouden. Hiervoor gebruik ik een aantal handboeken die door docenten veel worden toegepast om hun onderwijs in te richten. Vervolgens wil ik een nieuwe methode ontwerpen. Na mijn studie zou ik graag een PhD willen doen om dit uit te werken tot een handboek. En als ik daarmee klaar ben zou ik graag les willen geven in burgerschapsvorming en ethiek.

Als je overweegt om deze master te doen kan ik je aanraden om mee te lopen met een college. Het is een kleine opleiding dus en ze steken er veel tijd in om je goed op weg te helpen. Aarzel niet om iemand aan te spreken. Iedereen helpt je heel graag.

Ik ben Tessa Miedema. Ik heb de bachelor Pedagogische Wetenschappen gestudeerd aan de RUG en heb daarna de master Ethics of Education* gedaan.

Op dit moment werk ik als onderwijskundig medewerker bij het Expertisecentrum Kritisch Denken van ROC Midden Nederland. Het Expertisecentrum Kritisch Denken is een praktische partner voor het onderwijs en wil de ontwikkeling van kritisch denken in het beroepsonderwijs een serieuze plek te geven.

Bij het Expertisecentrum Kritisch Denken ondersteun ik docenten met het integreren van kritisch denken in hun onderwijs. Zo heb ik vorig jaar meegeschreven aan een publicatie waarin we onderwijsontwikkelaars en docenten handvatten geven waarmee ze het onderwijs in kritisch denken kunnen vormgeven. Daarnaast adviseer ik interne en externe partijen over het onderwijs in kritisch denken en burgerschap.

Bij deze master word je echt uitgedaagd om zélf te denken en ik vond het erg leuk dat er niet vanuit slechts één discipline wordt gedacht. Naast pedagogiek is er veel aandacht voor ethiek, filosofie, geschiedenis en kinderrechten. Hierdoor heb ik geleerd kritisch te reflecteren op het onderwijs. In mijn ogen is dat een van de grote meerwaarden van deze master.

Zelf vond ik het erg fijn dat de master kleinschalig is. Hierdoor was er tijdens de colleges veel tijd voor interactie. Je denkt met z'n allen na, brainstormt en overlegt met elkaar. In het begin was dat wel even wennen, maar juist die actieve deelname aan colleges vind ik een groot pluspunt van de opleiding. De studie is erg interessant voor studenten die zelf willen nadenken over problemen en discussies in bijvoorbeeld het onderwijs. Ook is er genoeg ruimte om je te verdiepen in kwesties die jij interessant vindt.

*De track heet nu Pedagogiek, Cultuur & Onderwijs

Ik ben Maureen Wachtmeester. Voor deze master heb ik Filosofie en Pedagogische wetenschappen gestudeerd aan de RUG.

Als onderdeel van de opleiding doe ik op dit moment een stage bij Filmhub Noord in het Groninger Forum. Dit is een organisatie die in het leven geroepen is omdat er meer aandacht moest komen voor filmeducatie in het basis- en voortgezet onderwijs. Filmhub zorgt ervoor dat sprekers, regisseurs en materialen samen komen en gebundeld worden op een website. Docenten kunnen hier bijvoorbeeld ideeën opdoen voor hun lessen en sprekers uitnodigen in de klas.

Naast mijn studie werk ik bij de Scholierenacademie van de RUG en geef ik op dit moment filosofielessen op basisscholen. Door het vak Professionele Vaardigheden voor Onderwijs en Onderzoek leerde ik tijdens de master hoe ik goed filosofische gesprekken kan voeren met volwassenen, maar ook met kinderen. Een van die gespreksmethodes was de socratische methode. Die kennis pas ik nu toe en zou ik graag na mijn opleiding door willen zetten. Verder lijkt het me ook interessant om in de toekomst onderzoek te doen en te promoveren. Daarnaast zou ik mij graag willen inzetten voor meer filosofie op basisscholen.

Mijn scriptie gaat over empathie, de verschillende noties ervan en de mogelijkheden en valkuilen van empathie. In het Nederlandse onderwijs is er de afgelopen jaren een enorme tendens voor het aanleren van empathie op basis- en middelbare scholen, terwijl uit de literatuur blijkt dat sommige filosofen niet eens geloven dat empathie aangeleerd kan worden. Hoe meet je dat je leerling empathie heeft verworven? Dat is heel moeilijk om uit te drukken. Ik ga Curriculum.nu voorstellen lezen en bekritiseren met die literatuur in het achterhoofd.

Deze master staat goed aangeschreven. Het is een relatief kleine studie. Hierdoor heb je hebt nauw contact met docenten en met elkaar.

Als je geïnteresseerd bent in deze master is het heel leuk om naar een (online) masterdag te gaan of mee te doen aan een college. Dan kan je bijvoorbeeld merken of discussiëren na afloop van hoorcolleges je ligt. Verder is mijn advies om van tevoren te kijken wat de onderwerpen van de vakken zijn en of deze je interesseren. Er moet veel gelezen worden bij deze opleiding en het helpt als je er al iets over weet of over wil weten.

Drie studenten solliciteerden onafhankelijk van elkaar naar dezelfde stage op de lijst met stageplekken van de mastertrack*. Twee van hen, Annapoorna Ananda Kumar (27, India) en Milena Lauer (24, Duitsland) vertellen over hun ervaring met dit gezamenlijke project van UNICEF en De Haagse Hogeschool.

Voor Annapoorna leek dit project meteen een perfecte match. Ze heeft een bachelor in rechten en wil iets doen dat recht en onderwijs verbindt. Milena heeft een pedagogische achtergrond en enige praktijkervaring in dat veld. Hoewel onderzoek niet haar plan voor de toekomst was, besloot ze de kans te grijpen om onderzoek uit te proberen.

Het project

Het doel van het project is een toolbox te ontwikkelen waarmee het belang van het kind - zoals vastgelegd in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties - beoordeeld kan worden. En dan niet alleen voor een specifieke groep kinderen, maar voor iedereen die beslissingen voor kinderen moet nemen. De webgebaseerde toolbox moet laten zien hoe verschillende belangen kunnen worden afgewogen en richt zich op ethische en morele modellen. Zoiets bestond nog niet. De bestaande toolbox van de Nederlandse Kinderombudsman diende als uitgangspunt.

De stage

Tijdens hun eerste teamvergadering bleek dat ze niet bij een bestaand team kwamen – zíj wáren het team. Het project had vier fasen en hun stage omvatte fase één: opstart, onderzoek, analyse en het samenbrengen van de elementen.

Annapoorna en Milena keken eerst mee met een twee-daagse online conferentiesessie van het VN-Kinderrechtencomité. Nederland was een van de vijf landen die hun rapporten presenteerden. Daarna spraken Annapoorna en Milena met een UNICEF-vertegenwoordiger, die hun het Nederlandse rapport toestuurde. Ze deden individueel onderzoek, bespraken hun bevindingen in het team en overlegden wekelijks online met hun begeleider. Veertien weken later presenteerden ze hun resultaten aan UNICEF.

A: ‘Hoewel we veel konden toepassen van wat we in de mastervakken hadden geleerd, was het spannend om helemaal vanaf nul te beginnen. Niemand wist wat er al was. We moesten uitzoeken welke landen al een toolbox hadden, en taal was ook een beperking. Daarom keken we naar landen waarvan we de taal spraken. Er was een periode waarin we wat verward waren over hoe ons onderzoek zou uitpakken. Ik dacht steeds: “We maken hier iets echts. Zal ons onderzoek wel lukken?”'

M: ‘We wisten niet hoeveel toolboxes we zouden vinden, dus zochten we ook naar artikelen over hoe je het belang van het kind kunt beoordelen. Het project ging met ups en downs – van het gevoel “ik ben nog onervaren” tot trots bij de presentatie. Pas vlak voor de presentatie vroeg ik onze begeleider: “Vertrouwt u erop dat wij dit aan UNICEF presenteren?” Ze stelde ons gerust dat alles wat we deden een waardevolle toevoeging was, vooral onze focus op ethische modellen. Toen het praktischer werd, begeleidde ze ons intensiever en gaf feedback op de presentatie. Terugkijkend hadden we eerder hulp kunnen vragen en opener kunnen zijn over onze onzekerheden.'

A: ‘Dat herken ik. De stress hielp ons juist harder zoeken en daardoor vonden we misschien meer. We hebben nu het vertrouwen dat, ook al ben je in het begin verward, je uiteindelijk je richting vindt. Toen we begonnen met het analyseren van toolboxes uit verschillende landen, werd het zó interessant! Ons onderzoek ging over het overbruggen van de kloof tussen beleid en praktijk – wetten beter toepasbaar maken voor professionals zoals leraren en maatschappelijk werkers. Dat inzicht was heel waardevol.'

M: ‘Ik begrijp nu beter hoe onderzoek werkt. Het is iets waar je in groeit – niet iets wat je meteen weet. Onderzoek vraagt veel teamwork: dingen blijven bespreken en gewoon aan de slag gaan.'

A: ‘Samenwerken en individueel werken was een geweldige ervaring. We analyseerden allemaal de eerste twee tools en merkten dat we vanuit verschillende perspectieven verschillende dingen zagen en bespraken. Als team leer je samen.'

M: ‘Hoe praktischer het werk werd, hoe leuker ik het vond. We deden onderzoek en analyse en keken alvast naar de volgende fase: het ontwerp. Ik had veel plezier met grafisch ontwerp – iets zichtbaar maken wat in je hoofd zit. Het mooiste moment was de eindpresentatie: bevraagd worden door UNICEF was zo'n bijzondere ervaring. Wíj waren de experts. Ik heb in dit project geleerd hoe je onderzoek kunt vertalen naar iets praktisch.'

A: ‘Dit project liet me een nieuwe manier zien om onderwijs en recht te combineren. Uiteindelijk wil ik terug naar India om verder te werken aan de implementatie van onderwijsbeleid en holistisch onderwijs.'

M: ‘Ik vind het jammer dat het project voor ons voorbij is. De volgende lichting studenten gaat verder met de toolbox en zal samenwerken met softwareontwerpers en leraren. Zo worden onderzoek en praktijk nog nauwer verbonden. Hoewel ik het praktische deel leuker vond, heb ik veel geleerd over mijn onderzoeksvaardigheden. Na wat praktijkervaring in het onderwijs wil ik graag aan een universiteit lesgeven – om praktijk te combineren met onderzoek.'

* Dit is de destijds - inhoudelijk gelijke - Engelstalige mastertrack Ethics of Education. Nu heet deze track Pedagogiek, Cultuur & Onderwijs en is Nederlandstalig.