Watertransitie in Nederland? Noodzakelijk én alleen mogelijk met intensieve samenwerking
Extreme droogte of juist natte voeten: de roep om op een andere manier om te gaan met onze nationale en regionale waterhuishouding wordt steeds duidelijker. Op 18 november organiseerde de Rijksuniversiteit Groningen, in samenwerking met de Hanze, een bijeenkomst over de noodzaak van de watertransitie.
In Nederland hebben we vooral in de periode april tot en met september last van watertekorten, begon onderzoeker Peter van der Maas (Van Hall Larenstein) zijn keynotespeech. De rest van het jaar is er juist een overschot. Maar periodes van droogte halen de kranten, vervolgde hij. De oplossing ligt volgens hem in beter watermanagement.
Samenwerking
Van oudsher proberen we in Nederland vooral onze voeten droog te houden door te draineren en het overtollige water weg te pompen. Inmiddels is er in droge periodes een steeds grotere behoefte om water vast te houden. Een groot deel van de Nederlandse grond is in handen van boeren, die het grondwaterpeil graag laag houden voor hun zware landbouwmachines. Gezamenlijke oplossingen vragen daarom om coördinatie en samenwerking, benadrukte Van der Maas.
Voor veel mensen in Nederland is drinkwater vanzelfsprekend, begon Gerda Brilleman-Brondijk (Waterbedrijf Groningen) haar keynotespeech. Maar dat is het allesbehalve. Het is een grote uitdaging om iedereen van drinkwater te voorzien, zeker gezien de sterk toenemende vraag. Het bouwen van faciliteiten is bovendien een traag en ingewikkeld proces en vraagt om intensieve samenwerking tussen verschillende partijen, benadrukte ze.
Klimaat Campus
Maaike de Heij (Wubbo Ockels School for Energy and Climate van de RUG) en Kim van Dam (onderzoeker bij Kenniscentrum NoorderRuimte en Entrance van de Hanze) vertelden tijdens het evenement kort over de Klimaat Campus, een initiatief van verschillende kennisinstellingen, lokale overheden en bedrijven, waarvoor recentelijk een Just Transition Fonds aanvraag is ingediend.
De Klimaat Campus heeft als doel om Noord-Nederland structureel weerbaar en toekomstbestendig te maken door het opbouwen van een sterke programmatische en fysieke infrastructuur voor kennis, innovatie en onderwijs op het gebied van klimaatadaptatie. Bewustwording en samenwerking van bedrijven, overheden, kennisinstellingen en ook burgers is hiervoor cruciaal.
Hoge kwaliteit en goedkoop
Gert-Jan Euverink, hoogleraar Biotechnologie en Toegepaste Microbiologie, ging in op de technologische mogelijkheden. Er zijn zeer diverse manieren om water te zuiveren en er is in principe meer dan genoeg water beschikbaar op aarde. Zelfs zout zeewater is om te zetten in drinkwater, maar de crux is het hoge energieverbruik. In Nederland is het drinkwater van hoge kwaliteit en goedkoop. Volgens de hoogleraar is er daarom absoluut geen noodzaak om duurder, minder gezond en minder duurzaam fleswater te drinken.
Per persoon verbruiken we in Nederland ongeveer 129 liter water per dag, vervolgde de hoogleraar. Slechts 2 liter daarvan gebruiken we om te drinken. De aanleg van een tweede netwerk, bijvoorbeeld om apart water aan te leveren voor het doorspoelen van de wc, is erg ingewikkeld. ‘We gebruiken ons water voor alles: het toilet, de douche en drinkwater. Waarom doen we dat? Omdat aanpassingen in de distributie van drinkwater erg duur zijn.’
Een consument betaalt ongeveer 2 euro per duizend liter. ‘Dat weten meestal weinig mensen in de zaal. Terwijl we wel weten wat bijvoorbeeld een kuub gas kost.’ Misschien moet er iets gebeuren aan de prijs, suggereerde de hoogleraar. Drinkwater is in Nederland erg goedkoop. De standaard is bovendien erg hoog: in Nederland verdenkt vrijwel niemand het drinkwater als ze ziek worden. Dat komt door de strenge regulatie. De vraag rijst of we bereid zijn iets meer risico te nemen, zodat het drinkwater ook in de toekomst voldoende voorhanden en betaalbaar blijft.
Handelingsperspectief
Pepijn Vemer van het Klimatorium Nederland richtte zich in zijn verhaal vooral op de waarden van burgers. Hoe betrek je mensen bij de noodzakelijke transities? Voor veel mensen voelt klimaatverandering als een te groot probleem. Daarom is het van groot belang om mensen handelingsperspectief te bieden: wat kunnen zij wél doen? Actie overwint angst, concludeerde hij.
Het besparen van water hangt nauw samen met de prijs, oordeelden de vier keynotespeakers in een afsluitende paneldiscussie. En die is momenteel wel erg laag. De interactie met het publiek werd steeds levendiger en er werden verschillende ideeën geopperd, zoals het duurder maken van water vanaf 80 liter. Ook werd gediscussieerd over een Installeren van een extra meter voor het bijhouden van hoeveelheid afvalwater. Tegelijkertijd gaat het om waarden, zei Vemer. Niet alleen hoge prijzen zijn volgens hem een trigger voor burgers. ‘Bewustzijn gaat om meer dan alleen geld.’
In de afsluitende paneldiscussie benadrukte Van der Maas opnieuw dat er op jaarniveau in Nederland geen tekort is aan water. Het gaat vooral om de droge zomers. De vraag is hoe we het publiek kunnen betrekken bij het besparen van water. Het vullen van zwembaden en het besproeien van de tuin in droge periodes is namelijk wél een groot probleem, stelde de onderzoeker. Een grote uitdaging ligt in het verenigen van de lange-termijnuitdagingen en de korte-termijnblik van de overheden, zei Brilleman-Brondijk. Maar zo’n transitie kan wél, zei ze, verwijzend naar de massale en snelle overstap naar gas in de jaren zestig.