M. (Maarten) Bouwmeester, LLM MSc

Systeemfalen in de digitale verzorgingsstaat (Promotietraject, 2022-2026)

In de afgelopen jaren hebben zich in verschillende landen overheidsschandalen voorgedaan in het domein van geautomatiseerde fraudepreventie en handhaving in de sociale zekerheid. Twee voorbeelden zijn het Australische Robodebt-schandaal en het Nederlandse toeslagenschandaal. Ze duurden beide meerdere jaren voort en eindigden in 2019 door een rechterlijke uitspraak, nadat duizenden uitkeringsgerechtigden waren geconfronteerd met onrechtmatige terugvorderingen, schuldinvorderingen en boetes. In beide gevallen werden kwetsbare burgers onevenredig zwaar getroffen door een geautomatiseerd besluitvormingssysteem. Daarnaast zijn deze socialezekerheidsschandalen verontrustend vanwege de vele onderliggende fouten en systematische tekortkomingen die ze hebben blootgelegd. Bestuurlijke misslagen waren verweven met structurele zwaktes in het systeem van rechtsstatelijke controlemechanismen.

Dit promotieproject is gericht op het vestigen van een fundamenteel begrip van dit schijnbaar bredere fenomeen van ‘systeemfalen’ in de digitale verzorgingsstaat. Het verkent de belangrijkste uitdagingen voor het functioneren van rechtsstatelijke controlemechanismen in dit domein aan de hand van literatuuronderzoek en een empirisch-juridische analyse van het Robodebt-schandaal en het toeslagenschandaal. Dit levert inzichten op die relevant zijn voor en richting kunnen geven aan lopende (academische en beleidsmatige) discussies over institutionele hervormingen in zowel Australië als Nederland.

Dit onderzoek bevordert het bereiken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals) van de Verenigde Naties, met name SDG 16 (Peace, justice and strong institutions) door bij te dragen aan een sterkere rechtsstaat en toegang tot rechtsbescherming (subdoel 16.3), en SDG 1 (No poverty) door bij te dragen aan een goede implementatie van socialezekerheidsregelingen (doel 1.3).

De toekomst van de universele verzorgingsstaat: tussen de sociale bijstand en een gegarandeerd minimuminkomen (2018-2022)

Maarten Bouwmeester was onderzoeksassistent in het project 'De toekomst van de universele verzorgingsstaat: tussen de sociale bijstand en een gegarandeerd minimuminkomen', dat is uitgevoerd met financiële steun van Instituut GAK (2018-2022). In dit project werd onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor een breed en eenvoudig uitvoerbaar stelsel van minimale inkomensbescherming voor mensen in de leeftijd van de beroepsbevolking. De uitkomsten van het onderzoek benadrukken het belang van een eerlijk, eenvoudig en toekomstbestendig socialezekerheidsstelsel, zoals uiteengezet in de slotpublicatie 'Eerlijk, eenvoudig en toekomstbestendig: Drie pleidooien voor universalisme in het Nederlandse socialezekerheidsstelsel' (Bouwmeester, Brink & Vonk, 2023).