Waarom werkt informatievisualisatie zo goed?

Jan Kraak

Rekencentrum RuGroningen

j.kraak rc.rug.nl

27 mei 2004

CONCEPT voor Pictogram

(Sommige illustraties moeten beter worden gescand)

Het succes van informatievisualisatie is te danken aan specifieke eigenschappen van het visuele systeem van de mens. “Harde”, op experimenten gebaseerde, kennis daarvan is daarom nuttig voor het optimaliseren van visualisatietechnieken. Dit is de boodschap van het boek “Information Visualization” van Colin Ware, dat bestemd is voor mensen die hun technische kennis over visualisatie willen aanvullen.

Voorbeelden

De afgelopen tijd schreef ik drie stukken over informatievisualisatie voor Pictogram [1] . De strekking daarvan was steeds: mits op de juiste wijze gevisualiseerd, kan men in één oogopslag een grote hoeveelheid gegevens overzien en daarin bijzonderheden en trends ontdekken.

Uit een grafische voorstelling van de herkomst van studenten bleek bijvoorbeeld overtuigend de regionale functie van de Rijksuniversiteit Groningen. Een afbeelding van een grote collectie documenten, gemaakt met een neuraal netwerk, toonde samenhangen tussen documenten. Verder liet de treemap van een filesysteem meteen de grootste file zien. In een treemap is elke file afgebeeld door een rechthoek waarvan de oppervlakte evenredig is met de filegrootte, terwijl de kleur een indicatie is voor het type file. Een treemap leent zich eveneens voor de visualisatie van aandelen. Ook wordt hij toegepast door makelaars om huizen qua prijs en qua type te visualiseren. De door Jack van Wijk (TU Eindhoven) uitgevonden cushion treemap [2] in Fig.1, een variant van de treemap, is een “streling voor het oog”.

Deze voorbeelden zijn allemaal tamelijk specialistisch. De simpele X-Y-grafiek, waarmee het verloop van een functie y=f(x) wordt weergegeven, is nog steeds veel in gebruik. Meteen zie je waar de functie extreme waarden aanneemt. Het principe van de grafiek werd al in de veertiende eeuw geformuleerd door Nicholas Oresme, de bisschop van Lisieux [3] . Ruim 200 jaar geleden was William Playfair een pionier op het gebied van de visualisatie van statistische gegevens [4] [5] [6] .