Astronomen zijn klaar voor de giga-datastromen van Westerbork 2.0

Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en van NWO-instituut ASTRON zijn klaar voor de enorme gegevensstroom die de 'opgevoerde' Nederlandse radiotelescopen bij Westerbork vanaf december beginnen te produceren. In een artikel dat binnenkort verschijnt in Astronomy & Computing laten ze zien hoe ze snel en geautomatiseerd de hemel in 3D kunnen ontdekken. De astronomen keken de techniek af van medici die CT-scans en MRI-scans analyseren.

Op dit moment zijn technici hard aan het werk om de nieuwe APERTIF-antennesystemen te installeren op de Westerbork Synthese Radio Telescoop. Het merendeel van de oude radioantennes wordt vervangen door een rooster van elf bij elf antennes per telescoop. In plaats van een gebied ter grootte van één volle maan kunnen de telescopen dan binnenkort een blok van zes bij zes volle manen zien. Daarnaast wordt het golflengtebereik van een enkele meting twee maal zo groot. De installatie is in volle gang en moet eind volgend jaar afgerond zijn.

Al met al zullen er honderd keer meer gegevens op de astronomen afkomen dan nu het geval is. Dit betekent dat de verwerking en analyse van de meetgegevens in hoge mate geautomatiseerd moet worden.

Wetenschappers op het Kapteyn Instituut (Rijksuniversiteit Groningen) en bij ASTRON hebben alvast gedaan alsof APERTIF al in gebruik genomen is. Ze hebben een afbeelding gemaakt van 35 losse, oude Westerbork-waarnemingen en zijn daar mee gaan testen. In een artikel (gratis preprint) voor Astronomy & Computing laten ze zien hoe ze de sterrenstelsels in 3D in beeld kunnen brengen. Het duidelijkst wordt het in een filmpje. De onderzoekers kun sterrenstelsels draaien en van alle kanten bekijken.

De techniek die de astronomen gebruiken om het heelal zichtbaar te maken is oorspronkelijk ontwikkeld voor het analyseren van CT-scans en MRI-scans. De Groningse promovendus Davide Punzo paste de software aan zodat nu ook sterrenkundigen het kunnen gebruiken.

Groepsleider en medeauteur Thijs van der Hulst (Rijksuniversiteit Groningen): 'Het werk van Davide is essentieel voor een goede analyse van de gegevensstroom. Het gaat ons niet alleen op korte termijn bij APERTIF helpen, maar ook op de lange termijn bij de toekomstige reuzentelescoop SKA.'

Dit werk kwam tot stand met steun van de European Research Council.

Meer informatie:

Artikel:
'The role of 3-D interactive visualization in blind surveys of HI in galaxies' Davide Punzo, Thijs van der Hulst, Jos Roerdink, Tom Oosterloo, Mpati Ramatsoku en Marc Verheijen (University of Groningen). Gratis preprint: http://arxiv.org/abs/1505.06976

Contact:
Thijs van der Hulst, Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen
e-mail: vdhulst astro.rug.nl
telefoon: 050 - 3634054 / 73
persoonlijke website: www.astro.rug.nl/~vdhulst