Groningen en haar inwoners werden rijk van de handel in tot slaaf gemaakten

Onderzoek in de archieven van de VOC en WIC laat zien dat de stad Groningen en verschillende inwoners van Groningen betrokken waren bij de handel in en exploitatie van tot slaaf gemaakte mensen. Historici dr. Anjana Singh en Bram Tánczos, beiden van de Faculteit der Letteren van de RUG, en Lieuwe Jongsma, conservator van het Groninger Museum, presenteerden onlangs de tussentijdse resultaten van hun onderzoek naar het slavernijverleden van de stad. Zij doen hun onderzoek in opdracht van de gemeente Groningen.

Hoe was Groningen betrokken bij slavernij? Wie profiteerden van de handel in tot slaaf gemaakte mensen? Was de stad Groningen betrokken bij slavernij en slavenhandel en profiteerde de stad van investeringen in de VOC en de WIC? Sinds juni vorig jaar zoeken Anjana Singh, Bram Tánczos en Lieuwe Jongsma naar antwoorden op deze en andere vragen.

Verenigde Oostindische Compagnie

De eerste resultaten tonen aan dat een aantal vooraanstaande Groningers in dienst waren bij en geld investeerden in de VOC, de Verenigde Oostindische Compagnie, die verantwoordelijk was voor vijftien tot dertig procent van de totale Atlantische slavenhandel. Kinderen uit regentenfamilies als Fockens, Sichterman, Alting en Van Imhoff creëerden netwerken die leidden tot een stroom van rijkdom naar Groningen. Singh: “Zij vergaarden hun rijkdom in Azië en gebruikten dit om invloed en prestige te verwerven in Groningen. In Azië bezaten zij tientallen tot slaaf gemaakte mensen die werkten als kok, tuinman en koetsier, maar ook zware arbeid verrichtten. Bediend worden door tot slaaf gemaakte mensen was een onderdeel van hun dagelijks leven in Azië.”

Het onderzoek toont ook aan dat Groningens belangen in de VOC werden vertegenwoordigd door een eigen vertegenwoordiger in de Kamer Zeeland van de VOC. “Het onderzoek van Bram Tánczos laat zien dat er drie lagen van betrokkenheid bij de VOC waren: Groningers die overzee dienden, Aziatische rijkdom en grondstoffen die terugvloeiden naar Groningen en directe financiële belangen van het stadsbestuur in de VOC via de Kamer Zeeland", zegt Singh.

West-Indische Compagnie

In 1621 kreeg Groningen een eigen bestuurlijke afdeling, een Kamer, in de West-Indische Compagnie (WIC). De WIC-kamer Stad en Lande werd bestuurd door een aantal ‘bewindhebbers’, bestuurders die bijeenkwamen in de kantoren van de WIC aan de Munnekeholm in de stad. De WIC was verantwoordelijk voor het transport en verkoop van ongeveer 300.000 tot slaaf gemaakte mensen. “Om bestuurder te worden moest iemand geld in de kamer investeren. De bestuurders kwamen grotendeels uit de rijke bovenlaag van de stad. Uit het onderzoek van Lieuwe Jongsma blijkt dat zowel de stad als de bestuurders winst maakten op hun investeringen in de WIC.” vertelt Singh

Belasting op koffie en tabak

De stad profiteerde daarnaast ook indirect van de slavernij, door belastingen te heffen op tabak en koffie die in de stad verkocht werden. “Koffie en tabak werden geproduceerd op plantages die door tot slaaf gemaakte mensen werden onderhouden” zegt Singh. “Deze belastingen vormden een stabiele bron van inkomsten voor de stad. En natuurlijk hebben rijke Groningers de luxe artikelen geconsumeerd die hier aankwamen van de overzeese handel met Azië, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika.”

Keti Koti

Anjana Singh, Bram Tánczos en Lieuwe Jongsma presenteerden hun tussentijdse resultaten in de Groninger Museum op zondag 25 juni in aanloop naar Keti Koti op 1 juli 2023. Keti Koti is de Nederlandse nationale herdenking en viering van de afschaffing van slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen in 1863, die ook in Groningen wordt herdacht en gevierd. De onderzoekers verwachten aan het eind van het jaar hun onderzoek naar het slavernijverleden van Groningen af te ronden.