Collegereeks Conservatie & Materiaalkennis I

Inleiding van de reader

De reader is samengesteld als aanvulling op het verplichte handboek van J.M. Cronyn, The Elements of Archaeological Conservation. De inhoud van de reader wordt getentamineerd tezamen met het verplichte handboek en de collegestof. Het handboek van Cronyn bevat geen case-studies waardoor het boek enigszins taai is om te bestuderen. Om deze leemte aan case-studies op te heffen is de reader samengesteld. The Elements of Archaeological Conservation bevat de basiskennis, de principes, methodologie en doelstellingen van de conservatie. Cronyn stelt in de inleiding dat case-studies kunnen leiden tot verwarring. Met deze stelling ben ik het niet eens om de volgende redenen:

1. Case-studies kunnen een inzicht geven in de praktische toepassing van de aangereikte principes,
2. een selectie van case-studies verduidelijkt de methodologie van het vakgebied,
3. voorbeelden verlevendigen een tekst en
4. een reeks case-studies kan het bereik van het vakgebied weergeven

Om deze redenen is de reader samengesteld met voorbeelden van allerlei materiaalgroepen. Doelbewust heb ik enkele artikelen opgenomen die conservatie-methoden uit het verleden bespreken opdat de ontwikkeling van het vakgebied duidelijk wordt alsook de gevolgen van een verkeerde materiaalkeuze of methodologie. De reader opent met drie eenvoudige bijdragen uit het koffietafelboek The Art of the Conservator.

foto volgt.

[afbeeldingen zijn afkomstig uit A. Oddy; The Art of the Conservator, Londen, 1992]

De bijdragen behandelen de conservatie van de helm uit het anglo-saksische koningsgraf van Sutton Hoo, het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius te Rome en de restauratie van belangrijk zwartfigurig vaatwerk van de Sophilos schilder uit Athene. De artikelen bespreken amper de toegepaste conservatie-methoden maar gaan meer in op zaken als restauraties van deze topstukken in het verleden, reconstructie en gewijzigde inzichten. In dit opzicht geven zij een indruk van de veranderingen binnen het vakgebied.

plaatje volgt

Bijdrage vier uit de reader is afkomstig uit een belangrijk handboek voor restauratoren dat de lijmen en impregneermiddelen bespreekt die toegepast worden binnen het vakgebied (C.V. Horie, Materials for Conservation). Uit dit boek zijn opgenomen de inleiding en de algemene richtlijnen voor gebruik van lijmen en impregneermiddelen.

De bijdrage van Koob bespreekt de vervaardiging en voordelen van de lijm 'Paraloid B-72'. Paraloid B-72 kan als lijm en als impregneermiddel worden toegepast. Het wordt heden ten dage wereldwijd veel gebruikt binnen de conservatie-laboratoria vooral omdat het reversibel blijft en een lange levensduur heeft.

Bijdrage zes gaat specifiek in op enkele ontwikkelingen binnen de conservatie van aardewerk. Bovendien wordt het schoonmaken van aardewerk besproken waaronder het verwijderen van de verschillende soorten aanslag en zouten.

Bijdrage zeven sluit aan op de vorige tekst en bespreekt de wijze waarop aardewerk wordt aangetast door oplosbare zouten. De herkomst van deze zouten alsook de detectie en verwijdering worden door de auteur besproken. Bijdrage zes en zeven kunnen met elkaar worden vergeleken waarbij u vooral dient te letten op opbouw en rangschikking van argumenten.

plaatje

In de bijdrage van Robson worden conservatie- en restauratie- methoden besproken die in het verleden werden toegepast in het British Museum bij de conservatie en restauratie van aardewerk uit de Bronstijd.

In het volgende artikel van Maya Elston worden enkele restauraties toegelicht van aardewerk. Hierbij wordt vooral aandacht besteed aan het esthetische resultaat en de technieken die leiden tot een dergelijk resultaat. Het zal duidelijk zijn dat dergelijke overwegingen slechts van toepassing zijn bij de restauratie en reconstructie van voorwerpen die worden tentoongesteld.

Bijdrage tien van Hanna en Lee bespreekt de gevolgen van materiaalgebruik bij restauraties in het verleden van stenen artefacten in het British Museum. Een aantal materialen die in het verleden werden toegepast passeren de revue en worden beoordeeld op hun eigenschappen. Sommige materialen bleken ook op de lange termijn geschikt terwijl andere middelen de voorwerpen uiteindelijk meer aangetast hebben dan geconserveerd. Dit schept de verplichting voor de conservator om een verantwoorde materiaalkeuze te doen die is gebaseerd op materiaaltechnische kennis en onderzoek.

plaatje

Het artikel van Miller, Lee en Ellam behandelt de conservatie en het opnieuw 'inlijsten' van enkele archeologische muurschilderingen uit het British Museum. Aandacht wordt onder andere besteed aan natrium-chloride kristallen die door de beschilderde lagen zijn gedrongen en die afkomstig zijn uit het gips dat bij een voorgaande restauratie werd gebruikt.

De bijdrage van Kathy Tubb bespreekt de conservatie van een unieke beeldengroep van ongeveer 8000 jaar oud. De beeldengroep is zeer gefragmenteerd en bestaat grotendeels uit verbrokkeld pleisterkalk. De conservatie van deze beelden is een van de grote uitdagingen binnen het materiaal van de Ulu Burun, een van de oudste scheepswrakken
uit de Oudheid,het vakgebied.

De volgende tekst bespreekt de conservatie van glas. De tekst is afkomstig uit een handboek van Newton en Davison in de Butterworths reeks, dat specifiek glas behandeld. De uitgekozen pagina's bespreken de omgang met opgegraven glaswerk. Dit hoofdstuk kan worden vergeleken met de wijze waarop Cronyn glaswerk behandelt.

De teksten 14 en 15 bespreken bronspest en het gebruik van de corrosieremmer benzotriazol (BTA). Het artikel van Gilberg is uitstekend gedocumenteerd en geeft een interessante beschrijving van de geschiedenis van het fenomeen bronspest.

plaatje

De laatste vier artikelen bespreken case-studies van voorwerpen die uit verschillende materialen bestaan. Aandacht wordt besteed aan

• het materiaal van de Ulu Burun, een van de oudste scheepswrakken
  uit de Oudheid,
• de conservatie van een mummie,
• het behoud van enkele voorwerpen die werden gevonden bij de
  beroemde Hauslabjoch ijsmummie,
• het behoud van enkele voorwerpen die werden gevonden bij de
  beroemde Hauslabjoch ijsmummie,
• en de conservatie van waterverzadigd hout door middel van vriesdrogen.

Bibliografie

De bijdragen uit de reader zijn afkomstig uit de volgende boeken en tijdschriften (in de volgorde van de bijdragen in de reader):

• Oddy, A. (ed.), The Art of the Conservator, British Museum Press, London, 1992.
• Horie, C.V., Materials for Conservation, Butterworths, London, 1987.
• Studies in Conservation.
• Buys, S., and V. Oakley, The Conservation and Restoration of Ceramics, Butterworth-Heinemann, London, 1993.
• Black, J. (ed.), Recent Advances in the Conservation and Analysis of Artifacts, Summer School Press, London, 1987.
• Daniels, V. (ed.), Early Advances in Conservation, British Museum Occasional Paper No. 65, London, 1988.
• Newton, R. and S. Davison, Conservation of Glass, Butterworths, London, 1988.
• Corrosion Inhibitors in Conservation, Occasional Papers no.4, The United Kingdom Institute for Conservation of Historic and Artistic Works of Art, 1985.
• Arbeitsblätter für Restauratoren, Römisch-Germanisches Zentralmuseum Mainz.

De opgenomen bijdragen zijn (pr staat voor pagina's reader)

1. Williams, N., The Sutton Hoo Helmet, in Oddy, 1992, 73-88; pr: 1-18
2. Melucco Vaccaro, A., The Equestrian Statue of Marcus Aurelius, in Oddy, 1992,108-121; pr: 19-32.
3. Fisher, P., The Sophilos Vase, in Oddy, 1992, 163-176; pr: 33-46.
4. Horie, C.V., Materials for Conservation, Butterworths, London, 1987, p. 3-11; 76-83; pr: 47-57.
5. Koob, S.P., The Use of Paraloid B-72 as an Adhesive: its Application for Archaeological Ceramics and other Materials, in Studies in Conservation, 31, 1986, 7-14; pr: 58-62.
6. Buys, S., and V. Oakley, The Conservation and Restoration of Ceramics, Butterworth-Heinemann, London, 1993, p. 63-73; 84-98; pr: 63-77.
7. Paterakis, A., Deterioration of Ceramics by soluble Salts and Methods for Monitoring their Removal, in Black, 1987, 67-72; pr: 78-84.
8. Robson, M.A., Methods of Restoration and Conservation of Bronze Age Pottery Urns in the British Museum, in Daniels, 1988, 141-147; pr: 85-91.
9. Elston, M., Technical and Aesthetic Considerations of Ancient Ceramic and Terracotta Objects in the J. Paul Getty Museum: Five Case Studies, in Studies in Conservation, 35, 1990, 69-80; pr: 92-97.
10. Hanna, S.B. and N.J. Lee, The Consequences of previous Adhesives and Consolidants used for Stone Conservation at The British Museum, in Daniels, 1988, 89-103; pr: 98-111.
11. Miller, E., Lee, N. and D. Ellam, Remounting and Conservation of Archaeological Wallpaintings, in Black, 1987, 289-296; pr: 112-118.
12. Tubb, K., The lime plaster Figurines of 'Ain Ghazal, in Black, 1987, 387-392; pr: 119-123.
13. Newton, R. and S. Davison, Conservation of Glass, Butterworths, London, 1988, 198-219; pr: 124-135.
14. Gilberg, M., History of bronze disease and its Treatment, in Daniels, 1988, 59-70; pr: 136-147.
15. Brinch Madsen, H., Benzotriazole: a Perspective, in Corrosion Inhibitors in Conservation, 1985, 19-21; pr: 148-151.
16. Payton, R., Conservation of objects from one of the world's oldest shipwrecks: the Uluburun, Kas shipwreck, Turkey, in Black, 1987, 41-50; pr: 152-160.
17. Leveque, M., An approach to the Conservation of Egyptian Mummies: the mummy of Lady Nesmutaatneru, in Black, 1987, 239-242; pr: 161-163.
18. Goedecker-Ciolek, R., Konservierung der Beifunde einer Gletschermunie vom Ende der Steinzeit II - Waffen, sonstige Ausrüstung, in Arbeitsblätter für Restauratoren 1/96, 29. Jahrgang, Gruppe 9, 128-144; pr: 164-181.
19. Watson, J., Suitability of Waterlogged Wood from British Excavations for Conservation by Freeze-drying, in Black, 1987, 273-276; pr: 182-185.

plaatje

Alle literatuur is aanwezig te Groningen en kan worden geraadpleegd voor illustraties en verwijzingen.