Partijgeschiedenis

BIJ1 is de voortzetting van de partij Artikel1, opgericht door Sylvana Simons op 24 december 2016 na haar breuk met DENK. Artikel1 stelde radicale gelijkwaardigheid tussen mensen centraal en wilde daarom de werking van artikel 1 van de Nederlandse Grondwet versterken. Met Simons als lijsttrekker haalde de partij bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 te weinig stemmen voor een zetel. Op 29 oktober 2017 is de naam van de partij gewijzigd in BIJ1, nadat de rechtbank in Amsterdam in juni 2017 had bepaald dat Artikel1 zijn naam moest veranderen omdat die te veel leek op die van antidiscriminatiebureau Art.1. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 behaalde BIJ1 één zetel die door Simons werd bekleed. Deze zetel ging bij de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 verloren, mede door interne conflicten waarmee BIJ1 te maken had. 29 oktober 2025 doet de partij opnieuw mee aan de Tweede Kamerverkiezingen, waarbij Tofik Dibi de lijsttrekker is.

Partijoprichter Sylvana Simons was vanwege haar werk bij verschillende radio- en televisieprogramma’s sinds de jaren negentig een bekende mediapersoonlijkheid. Vanaf 2015 ontwikkelde zij zich tot activiste en politica. Zij sprak zich uit tegen institutioneel racisme en werd een boegbeeld van de Nederlandse antiracismebeweging die onder meer voortkwam uit de campagne tegen Zwarte Piet en de internationale Black Lives Matter-protesten, hetgeen haar veel bedreigingen opleverde. Artikel1 profileerde zich met het standpunt Zwarte Piet niet meer in de openbare ruimte en de publieke media toe te laten. Voorts wilde de partij quota instellen bij de overheid voor vrouwen en etnische en seksuele minderheden (LHBTQIA). In haar verkiezingsprogramma van 2017 pleitte ze verder voor een nationaal zorgfonds, en voor een groener en diervriendelijker beleid.

Het programmatisch streven naar diversiteit en de rechten van minderheden werd weerspiegeld op de lijst. Zo stonden op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017 enkele bekende personen met een Caribische of Surinaamse achtergrond, zoals de Utrechtse oud-hoogleraar antropologie Gloria Wekker en psychiater Glenn Helberg, maar ook die vanuit een andere achtergrond opkwamen voor gelijkwaardigheid. Lijstduwer was Anja Meulenbelt, publiciste en oud-senator voor de SP; zij zou ook leidinggeven aan het wetenschappelijk bureau van de partij. 

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 won de partij onder de nieuwe naam in Amsterdam één zetel, die werd ingenomen door Simons. In maart 2021 nam de partij opnieuw deel aan de Tweede Kamerverkiezingen, nu als BIJ1. Simons voerde ook deze keer de lijst aan, gevolgd door de dichter en activist Quinsy Gario – initiatiefnemer (met Jerry Afriyie) van het project 'Zwarte Piet is racisme' in 2011. Op de derde plaats stond Rebekka Timmer, die in 2018 voor de SP in de gemeenteraad van Hilversum was gekozen maar in november van dat jaar was overgestapt naar BIJ1, vooral omdat ze het migratiebeleid van de SP afkeurde. Lijstduwers waren Wekker (evenals in 2017), de schrijfster Anousha Nzume en de actrice Romana Vrede. Van de achttien kandidaten waren elf vrouw. De partij had wederom een diverse lijst waarop verschillende etniciteiten, religies en huidskleuren vertegenwoordigd waren. Dit keer slaagde de partij van Simons erin een Kamerzetel te winnen.

Al snel na de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 kreeg BIJ1 te maken met intern conflict en onrust. Volgens het partijbestuur waren er tekenen van onveiligheid in de partij, die aanleiding gaven tot schorsing van Gario als lid. Daarop zegde Gario, die zich niet in de aantijgingen herkende, zelf zijn lidmaatschap op. Uit onvrede over de handelswijze van het landelijk partijbestuur stapte ook de afdeling Den Haag van BIJ1 op. In juni 2022 legde vervolgens landelijk voorzitter Jursica Mills haar voorzitterschap neer. In 2022 en 2023 verlieten ook de Amsterdamse raadsleden van BIJ1 de partij. BIJ1 verloor zodoende al haar zetels in de hoofdstad. Zij behield een zetel in Almere, in Rotterdam en in Utrecht.

Als eenmansfractie was Sylvana Simons een buitengewoon zichtbare parlementariër, die juist door selectief te zijn in haar werkzaamheden opviel bij onder meer haar plenaire debatten. Na de val van het vierde kabinet-Rutte in juli 2023 besloot Simons af te zien van een kandidatuur voor het lijsttrekkerschap, vanwege haar gezondheid maar ook vanwege het conflict in Amsterdam. De uit Suriname afkomstige Edson Olf nam haar plaats als partijleider in. Hij wist bij de Tweede Kamerverkiezingen in november de Kamerzetel van BIJ1 niet te behouden; de partij behaalde 0,42% van de stemmen. Olf werd vervolgens voorzitter van de partij. 

Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 werd Tofik Dibi benaderd (door Simons) en vervolgens door het bestuur voorgedragen als lijsttrekker. De leden van BIJ1 verkozen Dibi boven tegenkandidaat Patricia Dinkela. Dibi was Tweede-Kamerlid geweest voor GroenLinks (2006-2012) maar had zijn lidmaatschap van die partij opgezegd in 2023 naar aanleiding van het (in zijn ogen te weinig kritische) standpunt van de partij in het conflict tussen Israël en de Palestijnen. In augustus 2025 besloten drie van de vier partijbestuurders terug te treden nadat er ‘verschillen van inzicht’ waren ontstaan over de campagne voor de aanstaande Kamerverkiezingen. Alleen voorzitter Edson Olf bleef aan.

Electorale ontwikkeling

BIJ1 deed driemaal mee aan Tweede Kamerverkiezingen. De eerste deelname in 2017 haalde de partij 28.700 stemmen (0,27%), onvoldoende voor een zetel. Vier jaar later wist de partij wel een Tweede Kamerzetel te bemachtigen, met 87.238 stemmen (0,84%). Na twee jaar Kamerlidmaatschap kreeg de partij in 2023 44.253 stemmen (0,42%) onvoldoende stemmen om hun zetel te behouden. Het electoraat van BIJ1 woont voornamelijk in de grote steden. Kiezersonderzoek toont verder dat de partij het goed doet onder kiezers met een Surinaamse, Antilliaanse of Sub-Sahara Afrikaanse achtergrond. Onder kiezers zonder migratieachtergrond haalt de partij de meeste stemmen bij mensen die HBO of WO-opgeleid zijn en/of zich identificeren als niet-hetero.

Programmatische ontwikkeling

Het verkiezingsprogramma van 2021 was breder en uitgebreider dan dat van Artikel1 in 2017. BIJ1 streefde naar een samenleving op basis van gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid en solidariteit zonder kapitalisme en racisme. Racisme werd breed gedefinieerd en omvatte in haar visie niet alleen 'anti-zwart racisme' maar ook antisemitisme en moslimhaat. De racistische en kolonialistische vorming van de Nederlandse samenleving werkte volgens de partij door in tal van sectoren: zorg, politie en justitie, onderwijs en arbeidsmarkt. Ze keerde zich ook tegen ‘klimaatracisme’: landen die zelf weinig bijdragen aan klimaatverandering betalen wel de prijs. BIJ1 wilde artikel 1 van de Grondwet uitbreiden tot genderidentiteit en genderexpressie, etniciteit, afkomst, nationaliteit en ‘beperkingen’. Het anti-discriminatie artikel zou veel strenger gehandhaafd moeten worden. De partij pleitte ook voor quotaregelingen.

Het kapitalisme wilde BIJ1 vervangen door democratische planning van productie. Belangrijke bedrijven in de industrie en in de landbouw ('miljonairsboerderijen'), maar ook supermarktketens, banken, pensioenfondsen, zorg en openbaar vervoer zouden genationaliseerd en democratisch door werknemers bestuurd moeten worden. Verder wilde de partij de werkweek verkorten tot 30 uur en het minimumloon, de AOW en de bijstand verhogen.

Ook op andere terreinen nam BIJ1 zeer progressieve standpunten in. Zij pleitte voor dierenrechten en een verbod op hobbyjacht, voor een liberaal toelatingsbeleid van vluchtelingen – verblijfrecht in plaats van verblijfsvergunning – en wilde abortus en euthanasie uit het strafrecht halen en zowel hard- als softdrugs legaliseren. De monarchie zou plaats moeten maken voor een republiek, de Koninklijke familie moest onteigend worden. Een Constitutioneel Hof zou wetten aan de Grondwet moeten toetsen. De krijgsmacht zou moeten krimpen en op langere termijn vervangen worden door een civiele hulporganisatie. Nederland moest uit de NAVO. En ten slotte zou Nederland de relatie met Bonaire, St. Eustatius en Saba moeten 'dekoloniseren' en gelijkwaardig overleg voeren. Met dit programma positioneerde BIJ1 zich op de uiterste linkerflank van het Nederlandse partijenstelsel, links van SP en GroenLinks. 

In 2022 verscheen een beginselprogramma getiteld ‘Alles is altijd al van ons’, geschreven door Gloria Wekker en Willem Schinkel (hoogleraar sociale theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam). De belangrijkste beginselen van de partij luidden verwevenheid boven verdeeldheid, radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid. Om die te realiseren pleiten de auteurs voor een intersectionele en dekoloniale politiek. Nederland is in hun ogen nog steeds een koloniale staat. Intersectionaliteit wil zeggen dat alle vormen van verdeeldheid samenhangen: racisme kan niet los gezien worden van seksisme, kolonialisme, kapitalisme en validisme (discriminatie van mensen met een fysieke of mentale beperking). Anders dan andere linkse partijen wil BIJ1 niet de verzorgingsstaat ‘herstellen’ – die volgens haar met ongelijkheid en discriminatie gepaard ging – maar een andere, ecosocialistische samenleving opbouwen gebaseerd op een democratische economie, zeggenschap van arbeiders, beperking van de productie en controle van de geldproductie. BIJ1 pleitte voorts voor geweldloos verzet in plaats van bewapening en afschaffing van politie en gevangenis: ‘straffen leidt tot misdaad’ (p.5). Ze wilde niet per se meeregeren, maar wel electorale politiek combineren met ‘grassroots politiek’. De partij zou intern ook democratie en ‘liefdevolle manieren om te leven’ moeten realiseren. 

Het verkiezingsprogramma van 2023, ‘Breek de ketens! Beken kleur’, verschilde slechts op onderdelen van dat van 2021. Antiracisme en antikolonialisme stonden ook hier centraal. Woningcorporaties zouden bijvoorbeeld actief moeten aantonen dat ze niet discrimineren naar etniciteit of verblijfsstatus. De partij pleitte voor een Nationaal Zorgfonds zonder premies of eigen bijdragen. Belastingen op inkomens en vermogens zouden fors progressiever moeten worden – bij vermogens boven een bepaalde grens zelfs naar 100%. Voorts wilde de partij sekswerk decriminaliseren en de rol van politie minimaliseren.

Organisatorische ontwikkeling

Volgens de website telde de partij na de Kamerverkiezingen van 2017 ruim 1000 leden. Dat aantal steeg gestaag naar ruim 5000 in 2023.

In januari 2018 werd de politieke jongerenorganisatie Radicaal opgericht. 

BIJ1 kende aanvankelijk twee lokale afdelingen, Amsterdam en Rotterdam. In 2025 waren dat er zes: Almere, Amsterdam, Arnhem/Nijmegen, Leiden, Rotterdam en Utrecht. 

Als wetenschappelijk bureau functioneerde het Kenniscentrum Clemencia Redmond, genoemd naar de Curaçaose taalwetenschapper Joceline Clemencia en de Surinaamse arts Sophie Redmond. Doel van het kenniscentrum was ‘een kritische blik [werpen] op dominante vormen van kennis en ruimte maken voor kennis die onderdrukt wordt’. 

Conclusie

BIJ1 zou als Nederlands exponent van de wereldwijde antiracismebeweging beschouwd kunnen worden, terwijl ze bovendien een radicaal antikapitalistisch socialisme voorstaat dat in deze vorm niet meer bij andere linkse partijen te vinden is. Deze combinatie van antiracisme en antikapitalisme zijn voor BIJ1 vanuit het intersectionalisme met elkaar verbonden en vormen onderdelen van haar strijd voor radicale gelijkwaardigheid.