Rondetafelgesprek “zingeving in het aardbevingsgebied” tijdens opening Centre for RHW

Tijdens de opening van het Centrum voor Religie, Gezondheid en Welzijn, aan de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op 30 november j.l., vond een rondetafelgesprek plaats over zingeving in het aardbevingsgebied in Groningen.

De aardbevingen door de aardgaswinning in Drenthe en Groningen kunnen aangemerkt worden als een langdurige ramp. Zo’n ramp roept zingevingsvragen op, maar welke, hoe kunnen we hier zorg aan geven en hoe maken we deze vraagstukken zichtbaar in wetenschappelijk onderzoek? Deze vragen stonden centraal tijdens het rondetafelgesprek. Deelnemers waren Bea Blokhuis (ervaringsdeskundige en docent aan de RUG), Tom Postmes (hoogleraar aan de RUG), Melissa Dales (geestelijk verzorger in aardbevingsgebied Groningen), Jorien Holsappel (senior beleidsadviseur en onderzoeker bij Arq kenniscentrum Impact) en Hanneke Muthert (onderzoeker en docent aan de RUG).

De vijf sprekers signaleerden allemaal dat vertrouwen en gemeenschap de twee hoofdthema’s lijken te zijn die onder druk staan in het gebied. Deze thema’s raken aan fundamentele aannames over de wereld, benadrukten Holsappel en Muthert. Dat maakt ze tot zingevingsvraagstukken. Blokhuis vertelde dat ze in haar ervaringen met de aardbevingen en de schadeafhandeling geleerd heeft dat “mensen niet doen wat ze zeggen” en “dat het de buitenwereld niets interesseert”. Mensen zijn dus niet te vertrouwen. Dales gaf hierbij ook aan dat er voor inwoners nog geen zicht is op het einde van deze situatie, wat gevoelens van veiligheid en vertrouwen ook onder druk zet. Blokhuis: “Er loopt bij mij een wekker dat mijn huis een keer veilig zal zijn, maar wanneer die afloopt… geen idee.”.

Daarnaast benadrukten Postmes en Dales dat elke persoon de situatie anders ervaart, waardoor ook gevoelens van gemeenschap aangetast worden. Dat terwijl nabuurschap de belangrijkste bron van hulp en steun vormt voor de mensen, aldus Dales. Volgens Blokhuis geeft de gedeelde ervaring wel een gevoel van saamhorigheid en verbinding bij de inwoners. Postmes ziet dit ook terug in de statistieken, maar omdat het probleem ‘klein gehouden is’ in de gemeenschap zelf en door de buitenwereld, is de saamhorigheid niet zo sterk als in de context van rampen verwacht zou worden. Dit klein houden kan betrokkenen helpen om hoop te houden volgens Holsappel en Blokhuis, maar tegelijkertijd maakt dit het volgens Muthert wel moeilijker om je ervaringen te kunnen verwoorden en je hiertoe te verhouden.

Bij zorg voor zingeving is het daarom volgens Muthert en Dales belangrijk om inzicht te krijgen in de woorden en beelden van de persoon, door open te luisteren. Muthert: “Pas als je weet hoe iemand zich verbindt met de plek waar hij thuis is, als je woorden en beelden hebt gevonden waarmee je uit kunt drukken hoe jij je verhoudt tot wat je overkomt, pas dan zijn er handelingsalternatieven of nieuwe perspectieven op de situatie mogelijk”. Daarbij benadrukt Muthert: “Zingeving is van ons allemaal”. Hulpverleners die actief zijn in het gebied hebben dus ook ondersteuning nodig om het vol te houden. Bovendien zijn het niet alleen geestelijk verzorgers die zorg dragen voor zingeving, maar iedereen die bij de mensen in het aardbevingsgebied over de vloer komt, zoals bouwvakkers en thuiszorgmedewerkers. Het scholen van deze mensen behoort dus ook tot een belangrijke taak van geestelijk verzorgers in dit gebied.

De verhalen en beelden van de inwoners en de ervaringen van de verschillende hulpverleners in het gebied vormen daarmee de belangrijkste bronnen van informatie over zingeving. Daarbij verwoord Postmes zijn werk als onderzoeker als een “morele verplichting” om de situatie van de vele mensen die getroffen worden onder de aandacht te brengen en met onderzoek deze situatie te verbeteren. Maar: “Je wilt niet de afdeling van slecht nieuws over Groningen zijn. Juist de vraag waarom sommige mensen minder last hebben van de situatie is ook belangrijk”. Dit is ook juist waar zingeving over gaat volgens Muthert; het vinden van ruimte voor zowel dat wat moeilijk is en dat waar je hoop in vindt.

Lees hier de blog van Jochen Mierau, directeur van de Aletta Jacobs School of Public Health, over de opening van het Centre for RHW

Lees hier een nieuwsbericht uit Medisch Contact over het centrum.