Aanpak ‘landjepik’ overheidsgrond kan miljarden besparen

Het gebruik van gemeentegrond door burgers zonder daarover afspraken te maken, oftewel ‘landjepik’, komt regelmatig voor. Een stuk stoep bijvoorbeeld is populair, maar ook gemeentelijke bermen, sportvelden, groenstroken en bosgrond worden ingenomen. Na 10 of 20 jaar kan de gemeente die grond kwijtraken aan de burger die het in gebruik heeft genomen. De reden? Verjaring. De kosten voor de staat? Naar verwachting miljarden euro’s. In het onderzoeksrapport Bescherming van overheidsgrond tegen verjaring brengt adjunct-hoogleraar privaatrecht en duurzaamheid Björn Hoops in kaart hoe overheidsgrond beter beschermd kan worden tegen verjaring.

De belangrijkste aanbeveling van Hoops is om met onmiddellijke ingang de verkrijging van overheidsgrond door verjaring uit te sluiten. Hoops: ‘Hierdoor wordt de juridische situatie duidelijk en wordt alle overheidsgrond beschermd.' Om te voorkomen dat het beheer van overheidsgrond achteruitgaat, adviseert Hoops daarnaast om de volgende twee maatregelen te overwegen:

• tenzij de grond nodig is voor een publiek project, mag de overheid geen ontruiming van de in gebruik genomen grond vorderen; of
• gebruikers ontvangen een vastgelegde vergoeding voor het goed beheren van de overheidsgrond.

Hoops: ‘Verjaring houdt in dat wanneer de in de wet bepaalde termijn van gebruik van andermans grond is verstreken, de gebruiker de eigendom krijgt en de eigenaar het eigendom verliest. De grond moet dan wel zodanig zijn gebruikt dat het eigendom als het ware geclaimd is, bijvoorbeeld door het plaatsen van een hek. In het geval van het verlies van overheidsgrond kan dit verstrekkende gevolgen hebben. We verliezen als samenleving ten eerste toegang tot grond voor infrastructuur en publieke diensten. Grond voor spoorwegen, straten, kabels en leidingen. Ten tweede verliezen we geld. Overheidsgrond vertegenwoordigt immers het vermogen van de overheid en dus van onze samenleving. Als de grond nodig blijkt voor een overheidsproject, dan moeten wij de grond duur terugkopen of onteigenen. Op basis van eerder onderzoek schat ik in dat we het hebben over miljarden euro’s.'

Hoops heeft gekeken naar oplossingen voor dit probleem in het recht van Alberta (Canada), België, Colorado (VS), Curaçao en Sint Maarten, en Italië. De uitsluiting van verjaring zoals in Alberta en Colorado komt volgens Hoops als beste uit de bus omdat zij overheidsgrond beschermt, de meeste duidelijkheid schept en zo geschillen voorkomt. De uitsluiting kan echter wél ertoe leiden dat overheden hun eigendom niet meer goed handhaven of onderhouden. Om die reden adviseert Hoops de twee eerdergenoemde maatregelen te overwegen.

Björn Hoops is adjunct-hoogleraar privaatrecht en duurzaamheid bij de vakgroep Privaatrecht en Notarieel recht van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Op dit moment is hij full-time Marie Curie Fellow aan de Università degli studi di Torino.

Dit bericht is geplaatst door de Faculteit Rechtsgeleerdheid.