Wat is natuur ons waard?

Natuur, wie houdt er niet van? En toch gaat er structureel te weinig geld naartoe. Jesper Beverdam is net als zijn promotor dr. Frans Sijtsma natuurliefhebber en opgeleid tot econoom. In zijn promotieonderzoek, binnen de Rudolf Agricola School for Sustainable Development van het M20-programma, onderzoekt hij hoe financiële instrumenten aangepast of ontwikkeld kunnen worden om natuurfinanciering te stimuleren. Een onderdeel van dit onderzoek gaat over de vraag in hoeverre burgers zelf mee willen betalen aan natuurbeheer.

_{Tekst: Kirsten Otten / Foto’s: Reyer Boxem}

Hoe mensen natuur waarderen, maar er zelden voor betalen

Of het nou gaat om een safaripark in Afrika, het Vondelpark in Amsterdam of het Reitdiepdal in Groningen, vrijwel elk groengebied ter wereld heeft een eigen schare fans. Mensen die zich er diep mee verbonden voelen en het belangrijk vinden dat die plek wordt beschermd. Deze waardering staat eigenlijk in geen verhouding tot de financiële middelen die beschikbaar worden gesteld voor de ontwikkeling en bescherming van deze gebieden. ‘In natuurland gaat het altijd om kleingeld,’ vertelt dr. Frans Sijtsma, universitair hoofddocent aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen. ‘Naar onze duingebieden, die je wel De Nachtwacht van onze natuur zou kunnen noemen, gaat bijvoorbeeld maar een paar honderd euro per hectare per jaar. In het grote geweld van de snelwegen, de boeren met hun hoogproductieve landbouw en de grote bedrijven, stelt dat allemaal niets voor.’

Een online gemeenschap van natuurliefhebbers

Sijtsma ontwikkelde een paar jaar geleden het online platform Greenmapper Friends, waarop natuurliefhebbers kunnen aangeven welke gebieden voor hen van grote waarde zijn. De liefhebbers van deze specifieke gebieden en de daarbij horende natuur- en parkbeheerders vormen samen een online community.

Onderzoek naar de bereidheid om bij te dragen

Promovendus Jesper Beverdam maakt voor een deel van zijn onderzoek gebruik van Greenmapper. ‘Ik wil er onder andere achter komen wat de bereidheid is van mensen om financieel bij te dragen aan hun favoriete natuurlocatie, een soort structurele crowdfunding. Om een voorbeeld te noemen: VVV Texel heeft naar hun eigen schatting zo’n 800.000 fans: mensen die houden van de Texelse natuur. Als die allemaal jaarlijks een euro zouden bijdragen voor een natuurproject, geeft dat flinke armslag. Daar zit dus een enorme potentie.’

Om die bereidheid te onderzoeken bedacht Beverdam een experiment in de vorm van een enquête. ‘Deze bestaat uit twee delen. In het eerste deel geef je aan welke gebieden jou persoonlijk aan het hart liggen, op lokaal, regionaal, nationaal en wereldwijd niveau. In de volgende stap stellen we je de hypothetische vraag wat jij over zou hebben voor natuur in de door jou geselecteerde gebieden, en hoe je dat geld zou verdelen over de thema’s biodiversiteit, aantrekkelijk landschapsaangezicht, duurzaam ondernemen, cultuur en nog een vijfde thema dat je zelf mag bepalen. Zo krijgen we inzicht in welke aspecten van de natuur mensen belangrijk vinden.’

‘De plekken die mensen noemen vervullen een heel grote rol in hun leven, maar dat betekent niet per se dat ze daar ook heel vaak komen,’ vertelt Sijtsma. ‘Een extreem voorbeeld is dat van mensen die één keer op safari zijn geweest in Afrika, maar hun hele leven blijven vertellen over hoe prachtig het daar is. Economisch hebben ze daar in Afrika alleen iets aan jou als je daar bent, tenzij ze hun vrienden of fans ook op afstand financieel aan zich weten te binden.’

Van intentie naar praktijk

Beverdams survey is nog niet afgerond. ‘De responsen die ik al heb ontvangen heb ik nog niet geanalyseerd, maar wat me al wel opvalt is dat veel mensen aangeven best bereid te zijn om jaarlijks een bedrag opzij te zetten voor hun favoriete gebieden. Ze leggen bovendien heel gedetailleerd uit waar dat geld aan besteed zou moeten worden, een gevolg van hun binding en kennis met het betreffende gebied. Maar er zijn bijvoorbeeld ook mensen die aangeven niets te willen betalen, omdat het financieren van natuurbeheer volgens hen in het publieke domein ligt.’ Natuurlijk, de opzet is hypothetisch, dus het blijft de vraag hoe mensen in realiteit zullen handelen.

In een later stadium van zijn onderzoek wil Beverdam gaan kijken hoe vrijgevig mensen in de praktijk zijn. ‘VVV Texel, Staatsbosbeheer en IVN natuureducatie hebben concrete plannen voor een aantal projecten op Texel, die eigenlijk te klein zijn om met subsidies te bekostigen, aangezien het aantal vereiste manuren voor die aanvragen al kostbaarder is. Deze projecten lijken me goede testcases voor een mogelijk financieringsmechanisme dat we op poten willen gaan zetten.’

Zelf meedoen?

Benieuwd naar het onderzoek? U kunt zelf deelnemen.

Dit project wordt gefinancierd door het Ubbo Emmius Fonds en is onderdeel van De Rudolf Agricola School for Sustainable Development.