Marjo Buitelaar koninklijk onderscheiden tijdens afscheidssymposium

Tijdens het afscheidssymposium ter gelegenheid van haar pensionering is Marjo Buitelaar (Vlaardingen, 1958), hoogleraar in de hedendaagse islam aan de Faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij, op vrijdag 17 oktober 2025 koninklijk onderscheiden. Uit handen van burgemeester Hans Broekhuizen van de gemeente Het Hogeland ontving zij de versierselen die horen bij de Koninklijke Onderscheiding in de categorie Officier in de Orde van Oranje Nassau.

Bijzonder en bijzonder geliefd. Enthousiast, betrokken en gedreven. Een excellente onderzoeker die haar vakgebied op fantastische wijze onder woorden op de kaart wist te zetten, zowel binnen de universitaire wereld als bij het grote publiek. Zo omschrijven collega’s Marjo Buitelaar, die gedurende haar lange carrière een pionier was met haar gezaghebbende onderzoek naar de rol van de islam in het dagelijks leven. Haar veelgelezen en indrukwekkende wetenschappelijke oeuvre is van grote invloed geweest. Tijdens internationale congressen wist zij studenten en wetenschappers in verschillende vakgebieden uit de hele wereld te inspireren om interdisciplinair samen te werken en met elkaar het gesprek aan te gaan. Dat was volgens een Canadese collega een ‘dazzling achievement’. Op bewonderenswaardige wijze is ze erin geslaagd steeds kritisch en genuanceerd te blijven in een debat dat steeds meer gepolariseerd is.

Nadruk op het dagelijks leven

Na haar studie culturele antropologie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, waar ze afstudeerde op een onderzoek naar Marokkaanse badhuizen, promoveerde Buitelaar in 1991 op een studie naar de ramadan. Vervolgens kwam ze in dienst bij de RUG, waar ze als een van de eerste wetenschappers religie en ritueel in Marokko heeft beschreven vanuit het perspectief van het dagelijks leven, de gemeenschap en het huis. Ze deed etnografisch onderzoek naar concepten van reinheid in badhuizen en de betekenis van vasten en de ramadan. De nadruk legde ze daarbij steeds op het dagelijks leven van vrouwen, waarbij ze erin slaagde complexe en vaak onderbelichte ervaringen zichtbaar te maken.

Hoogopgeleide vrouwen

Buitelaar heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de manier waarop moslims in Europa hun identiteit ontwikkelen in een post-migratiecontext. Zo analyseerde ze hoe hoogopgeleide vrouwen in Nederland de waarden van hun Marokkaanse achtergrond combineren met de eisen en waarden van hun Nederlandse omgeving. Door te focussen op succesvolle vrouwen legde ze de nadruk op de eigen handelingsmogelijkheden van deze vrouwen en benadrukte ze het multicultureel kapitaal in plaats van een ‘multicultureel tekort’, dat vaak in maatschappelijke debatten opduikt.

De beleving van religie en identiteit

Met een NWO-subsidie kon ze in 2014 het project Mecca: more magical than Disneyland uitvoeren, gericht op de rol van de pelgrimage naar Mekka in de manier waarop Nederlandse en Marokkaanse moslims hun religie en identiteit beleven. Haar boek Narrating the Pilgrimage to Mecca is een van de eerste antropologische studies van de pelgrimage naar Mekka en is vernieuwend vanwege de nadruk op het alledaagse leven. Zo heeft ze de populaire cultuur geïntegreerd in haar onderzoek en bespreekt ze de rol van mobiele telefoons tijdens de pelgrimage.

Nuance in een polariserende wereld

Met haar maatschappelijke betrokkenheid heeft Buitelaar een grote impact gehad op zowel haar vakgebied als de maatschappij. Zo heeft ze het grote publiek kennis laten maken met het dagelijkse leven van Marokkaanse medelanders, zowel hier in Nederland als in Marokko. Haar inzet om haar inzichten toegankelijk te maken blijkt uit de vele activiteiten die ze voor het brede publiek heeft ontplooid. Zo heeft ze met lezingen door het hele land, opiniestukken, workshops, tentoonstellingen en optredens op radio en tv het debat over integratie en de islam van nuance voorzien. Om te voorkomen dat kennis, wetenschapsagenda’s en debatten zich vernauwen tot de islam als probleem zocht ze steeds de samenwerking met wetenschappers van andere disciplines. Deze benadering is ze consequent blijven toepassen, ook na 9/11, toen het discours over de islam in Nederland steeds sterker polariseerde.

Begenadigd docent en betrokken begeleider

Buitelaar staat bekend als een bijzonder begenadigd docent met verschillende onderwijsprijzen op haar naam. Ze begeleidde studenten en junior wetenschappers op betrokken wijze, waarbij ze haar scherpe en gedetailleerde feedback combineerde met een coachende aanpak. Promovendi konden rekenen op zowel smileys als een ‘foei’ in de kantlijn als aansporing om hun werk te verbeteren. Talentvolle wetenschappers nam ze veelvuldig onder haar hoede bij het aanvragen van prestigieuze beurzen. Nieuwkomers aan de faculteit waren altijd welkom bij haar thuis en buitenlandse studenten en collega’s maakte ze graag wegwijs in Groningen. Het gastvrije gezin waarbij ze tijdens haar veldonderzoek in Marokko in huis woonde, noemt ze steevast haar ‘Marokkaanse familie’.

Enthousiast en gedreven

Marjo Buitelaar is enthousiast en gedreven, en heeft altijd meer heeft gedaan dan in het kader van haar werk verwacht mocht worden. Ze kan fantastisch beeldend vertellen over de rol van de islam in het dagelijks leven van moslims – ooit wilde ze naar de kleinkunstacademie - en dat is te proeven in haar manier van presenteren. Als geen ander ervoor laat ze mensen zich inleven in anderen, of dat nu in lezingen voor vrouwenverenigingen in Friesland is, of in een workshop voor een taskforce diversiteit van de politie. Ze gelooft met volle overtuiging in de relevantie van haar vak, de hedendaagse islam, voor de samenleving. In haar onderzoek, maar zeker ook in publieke optredens strijdt ze tegen vooroordelen over en discriminatie van moslims.