Emoties in de Amerikaanse voorverkiezingen

Het was zijn eigen American Dream. Met twee beurzen op zak ging Martijn Blikmans onderzoek doen naar het effect van emotionele communicatie tijdens de voorverkiezingen in Amerika. In het land zelf. Het lab uit, de praktijk in. Uiteindelijk bleef het door corona bij één verkiezingsdebat. En een database van 'slechts' 250.000 tweets.

^{Tekst: Eelco Salverda / Foto's: Elmer Spaargaren}

De Zernike Campus in Groningen, op een warme voorjaarsochtend. Waar het normaal gonst van bedrijvigheid heerst nu een serene stilte, soms onderbroken door het geluid van twee stratenmakers. De lege picknicktafels bieden voldoende plek, met uitzicht op bloeiende sieruien en een stel scholeksters dat een kraai verjaagt. Alleen de oorzaak van deze rust, corona, maakt het geheel minder idyllisch. Datzelfde coronavirus zit Blikmans behoorlijk dwars bij zijn promotieonderzoek. Na zes weken in de VS kon hij zijn biezen pakken.

'Ik ben boos'

Martijn Blikmans onderzoekt de effecten van emotionele communicatie door politici en de mogelijke effecten daarvan op kiezers. Waar kan dat beter dan in het land van Donald Trump, die de emotionele communicatie tot kunst heeft verheven? 'Met emotionele communicatie bedoel ik dat politici vertellen wat ze voelen, bijvoorbeeld woede of walging. Vaak zit er in zulke communicatie een morele component. Je vindt iets juist of onjuist. Het hangt samen met wat je wilt en wat je wilt bereiken in de samenleving. Daarom zijn politici een mooie focusgroep. En er is nog relatief weinig onderzoek naar gedaan.'

Emoties afgekeurd

Blikmans onderzoekt twee mogelijke effecten die emotionele communicatie kan hebben: contagion en goal inference. 'Bij het eerste springt de emotie direct over naar de toehoorder. Ik ben boos en jij wordt boos. Bij goal inference is emotie meer een extra bron van informatie. Mensen kijken door de emotie heen, ze zien een achterliggende bedoeling. Dan pik je de boodschap op die tussen de regels door staat. In mijn eerste studies naar de communicatie van woede en walging heb ik gevonden dat er vaker sprake is van goal inference dan van contagion. Achter een emotie zit vaak een extremer doel, zoals het radicaal willen omgooien van het huidige systeem of het zwart maken van bestuurders. Over het algemeen vinden mensen de emotionele berichten minder gepast, maar lijkt die afkeur niet te sterk te leiden tot een vermindering van steun voor het achterliggende doel.'

Tovertruc

Persoonlijke verbazing stond aan de wieg van Blikmans' onderzoek. 'Ik was oprecht geschokt door de gebeurtenissen in 2016: de verkiezing van Trump, de uitslag van het Brexitreferendum… Zoiets kon nooit gebeuren dacht ik vooraf. Ik vroeg me af of mensen waren betoverd met een wonderbaarlijk trucje of dat ze er echt achter stonden.' Inmiddels ziet hij in dat het laatste het geval was, en heeft hij zijn harmonieuze wereldbeeld moeten bijstellen. Maar toch. Trump en anderen wisten mensen achter zich te krijgen. Hoe dan? Het bleef hem bezighouden.

Surfen op de onvrede

Er zit een grens aan hoeveel mensen je met emotionele communicatie voor je kunt winnen. Een Democraat zal doorgaans niet opeens op Trump stemmen door een boze tweet of een aanval op een journalist tijdens een persconferentie. 'Maar Trump heeft wel de Republikeinen overtuigd en de nominatie binnengesleept. Dat is je speelveld. Je preekt in zekere zin voor eigen parochie, maar daarbinnen heb je wel verschillende gezindten die je met je standpunt kunt overtuigen. En dan kun je stellen dat Trump in zijn communicatie uiterst succesvol is geweest met het appelleren aan onvrede.'

Go West, young man!

Tot zover de theorie. Over naar de praktijk. In Amerika moest het gebeuren. Hiervoor had Blikmans proefpersonen teksten laten lezen en hun reactie geanalyseerd. Tijdens de voorverkiezingen in de VS zou hij de effecten van emotionele communicatie onderzoeken. Met een beurs van Sustainable Society van de RUG en een van de European Association of Social Psychology op zak toog hij naar Chicago. Een universitair hoofddocent aldaar ging hem de ins en outs van het verzamelen en analyseren van tweets bijbrengen, waarna hij verkiezingsdebatten en tweets daarover zou onderzoeken. 'Ik wilde live de debatten tussen de laatste Democratische presidentskandidaten volgen. Wat zeggen ze en vooral hoe? En hoe reageren mensen op twitter daarop?'

Geen bekroning

Tot corona roet in het eten gooide. 'Ik arriveerde 1 februari in Chicago,' vertelt Blikmans. Hij glimlacht even bij de herinnering. 'Achteraf weet ik nog dat toen net de tweede besmetting in Amerika werd gemeld, nota bene in die stad. Maar bijna niemand was er heel erg mee bezig. Half maart ging ik op bezoek bij mijn vriendin in Denver. Opeens ging alles heel snel. Europeanen mochten de VS niet meer in, de campussen in Chicago en Denver gingen dicht, Nederland ging in rap tempo van elleboogniezen naar lockdown. We zeiden tegen elkaar: "Of we gaan nu terug, of we zitten hier drie maanden in een souterrain vast".' Uiteindelijk besloten ze om terug te gaan - al bleef er wel een koffer achter in Chicago. Wat volgde was een terugreis met de nodige hindernissen. Een sneeuwstorm, gedoe met het omboeken van een ticket, een kostenpost van 1800 euro. Maar hij is weer in Groningen, en achteraf toch blij met de beslissing om te gaan. Al mist zijn onderzoek de kroon op het werk.

250.000 tweets

Want hij zou eigenlijk tot half mei in de VS blijven. Een prachtige tijd voor een onderzoeker, de make or break-periode in de voorverkiezingen. Blikmans is teleurgesteld, al praat hij er gelaten over. 'Dit zorgt er zeker voor dat ik een deel van mijn promotieonderzoek moet omgooien. Ik had daar nog zoveel willen leren over de analyse van tweets. Ik heb uiteindelijk één debat live kunnen volgen en daar tweets over verzameld.' Hij kijkt nog wat hij daar mee gaat doen. Zeker nu corona de toon van de rest van de debatten heeft gezet en er minder ruimte is voor de emotionele communicatie waar Blikmans geïnteresseerd in is. Een database van 250.000 tweets; het is maar de bovenste laag van de grote goudader die hij zou ontginnen.

De draad weer oppakken

En nu verder? Een praktijkdeel van zijn onderzoek zal hij anders moeten vormgeven. Daar komt hij wel uit. Hij houdt van de creatieve kant van onderzoek. Nadenken over een opzet, testen, vragenlijsten maken. Maar het knaagt toch wel een beetje. Want nadenken over een praktijksituatie en die analyseren is iets anders dan vragenlijsten verwerken. Misschien bieden de Nederlandse verkiezingen van volgend jaar een kans - hij weet het nog niet zeker, maar is optimistisch. Eerst maar even dit verwerken. En straks die ene koffer uitpakken. Die is inmiddels onderweg vanuit Amerika.

Contact

Martijn Blikmans