Prof.dr. Elmer Sterken: “Economische noodmaatregelen berusten op schijnzekerheden”

Bij haar aanpak van de economische crisis baseert het kabinet zich voor een belangrijk deel op schijnzekerheden, meent Elmer Sterken. In plaats van noodmaatregelen te nemen, moet het kabinet volgens hem inzetten op de ontwikkeling van de Nederlandse kenniseconomie. “Een koers die we ook voor de crisis al hadden moeten varen.”

Gaat de crisisaanpak van de Nederlandse overheid werken? FEB-econoom prof.dr. Elmer Sterken heeft zo zijn twijfels. De economische crisis is zo ingewikkeld, dat het verloop ervan eigenlijk amper te voorspellen valt. Onder grote maatschappelijke druk laten economen zich verleiden tot voorspellingen en ontwikkelen politici ongefundeerd beleid, meent hij. “We zouden een voorbeeld moeten nemen aan de weermannen en weervrouwen van het journaal. Die geven in hun grafieken niet alleen aan hoeveel regen ze verwachten, maar ook hoe zeker ze van hun zaak zijn.” Bij de voorspelling van het CPB – voor 2009 een krimp van de economie van 3,5% – zou een bandbreedte van twee of drie procent-punt gehanteerd moeten worden, meent Sterken. “Maar met die onzekerheid kunnen we niet omgaan. We nemen liever beslissingen op basis van schijnzekerheden.”

Grootste probleem

Dat huizen en aandelen minder waard worden, is een vervelende, maar overkomelijke consequentie van de crisis, meent Sterken. De luchtbel in de huizenmarkt móest een keer doorgeprikt worden, en aandelenmarken trekken op den duur wel weer aan. Het grootste probleem van de crisis is de oplopende werkloosheid, meent Sterken. “Als er nu grote groepen jongeren langdurig aan de kant komen te staan, leidt dat ook op langere termijn tot grote problemen, zoals we in de jaren tachtig en begin jaren negentig hebben gezien. Die crisis heeft ons geleerd hoe belangrijk het is mensen aan het werk te houden.”

High tech-economie

Toch blijven de afwegingen die gemaakt moeten worden ten aanzien van de werkgelegenheid erg ingewikkeld. Sterken: “Door arbeid goedkoper te maken, kun je bepaalde, zeg vervuilende,  bedrijfstakken in stand houden. Dat is de verleiding van de korte termijn. Voor de langere termijn kan het echter verstandiger zijn verouderde, vervuilende industrie te laten vallen en te zorgen voor duurzame alternatieven.” Beleidskeuzes moeten de transformatie van Nederland tot een high tech-economie ondersteunen, meent Sterken. “Nederland ontwikkelt zich maar heel langzaam tot een echte kenniseconomie, ondanks alle mooie woorden van de overheid. Misschien biedt de economische crisis nu kansen om alsnog op de koers te komen, die we ook voor de crisis al hadden moeten varen.”

Herstel in 2010

De Nederlandse overheid heeft te lang gewacht met economisch ingrijpen, meent Sterken. “In januari beweerde Bos nog dat het nog wel een tijdje zou duren voor we in een recessie zouden komen, terwijl we er toen al middenin zaten.” Inmiddels tekent zich een mogelijk economisch herstel eind 2009 af in Zuidoost Azië, en beginnen de huizenprijzen in de Verenigde Staten weer schoorvoetend te herstellen. Als deze ontwikkelingen doorzetten, zou economisch herstel in Europa in de loop van 2010 kunnen optreden, meent Sterken. Lachend: “Goede kans dat tegen die tijd ook de eerste effecten van het Nederlands overheidsingrijpen duidelijk worden. Dat komt waarschijnlijk als mosterd na de maaltijd.”

Extra toezicht

Van extra toezicht op de financiële sector, zoals afgesproken op de top van de G20 in Londen, moeten geen wonderen verwacht worden, meent Sterken. “Het is gemakkelijk te roepen dat er meer toezicht moet komen. Maar ook daarvan is het effect onduidelijk, en je moet je realiseren dat je altijd achter de muziek aan zult lopen. Vergelijk het met doping in de sport. De EPO is nog niet verboden, of er is alweer een nieuw prestatieverhogend middel op de markt.” In plaats van markten te verbieden en restricties op te leggen, zouden financiële instellingen daarom vooral geprikkeld moeten worden om aan de lange termijn te denken, meent Sterken. “En toezichthouders moeten gewoon doen wat ze altijd al moesten doen: onafhankelijk, rationeel oordelen. Als de Nederlandse bank zijn werk goed had kunnen doen, was Icesave bijvoorbeeld nooit tot de Nederlandse markt toegelaten. Dat had ons de nodige problemen bespaard.”

Curriculum vitae

Elmer Sterken (Apeldoorn, 1961) is hoogleraar monetaire economie en decaan van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij studeerde econometrie in Groningen en promoveerde in 1990 aan de RUG in de economie. Daarna werd hij UD en UHD in de macro-economie en sinds 1994 hoogleraar. Daarnaast was hij onder andere visiting professor aan universiteiten in Yale, München, Kobe en Atlanta. Sterken is tevens macro-economisch adviseur bij Effectenbank Theodoor Gilissen N.V. in Amsterdam.