‘Kan een mens wel zeker zijn?’ Een moderne vraag in een oude Groningse disputatie

Oratie: dhr. prof.dr. H. van den Belt, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: ‘Kan een mens wel zeker zijn?’ Een moderne vraag in een oude Groningse disputatie

Leeropdracht: Gereformeerde godgeleerdheid: bronnen, ontwikkelingen en context

Faculteit: Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen

De oratie van prof.dr. Henk van den Belt gaat over een disputatie van de eerste Groningse hoogleraar theologie, Herman Ravensperger. Ravensperger schreef in 1619 een disputatie over de geloofszekerheid. Van den Belt leest die disputatie in het licht van zijn onderzoek naar de bronnen, ontwikkeling en de context van de gereformeerde theologie. De vroegmoderne tekst maakt iets van het opkomende moderne denken zichtbaar in de hang naar zekerheid en in de subject-object dichotomie, die zich aftekent in de interconfessionele discussies tussen protestanten en rooms-katholieken. Het is fascinerend dat de verinnerlijking die zich in het Protestantisme voltrekt, samengaat met een verschuiving in de culturele context, stelt Van den Belt. De theologische ontwikkelingen lopen niet alleen parallel aan de wending naar het subject, maar bereiden die wellicht ook voor.

De Latijnse tekst van Ravensperger geeft inzicht in de toenmalige praktijk van het onderwijs. Van den Belt laat zien dat de Groningse disputaties – een tot nog toe ondergewaardeerde historische bron – interessante gegevens over studenten en hoogleraren bevatten. Het karakter van het onderwijs aan de jonge universiteit moet vanuit de praktijk bepaald worden, en niet aan de hand van officiële verklaringen, aldus Van den Belt. Het bestaande beeld dat de eerste hoogleraren van de universiteit vooral humanisten waren, behoeft enige nuance, omdat zij in hun onderwijspraktijk volop gebruik maakten van de scholastieke methode. Een interessante ontdekking is de invloed van de Engelse puritein William Perkins (1558-1602) op Ravensperger, die vooral als milde contraremonstrant en als verbondstheoloog getypeerd kan worden.