Proefexamen CBCT

PROEFEXAMEN TOEZICHTHOUDER STRALINGSBESCHERMING

TANDHEELKUNDE (cone-beam CT)

Dit examen bestaat uit 20 meerkeuzevragen, 4 open vragen en 5 figuren.

De figuren zijn in de bijlage te vinden.

1.     Vul de zin correct aan: De waarschijnlijkheid voor het optreden van het foto-effect...

[a]         hangt nauwelijks af van de fotonenergie

[b]         hangt nauwelijks af van het atoomnummer van het materiaal

[c]         neemt toe als de fotonenergie hoger wordt

[d]         neemt toe als het atoomnummer van het materiaal groter wordt

2.     Tijdens een radiodiagnostisch onderzoek draagt de röntgenlaborant een persoonlijk beschermingsmiddel. Welk middel verdient in het algemeen de voorkeur?

[a]     een loodschort met een equivalente looddikte van 0,25 mm voorzien van een schildklierkraag

[b]     een loodschort met een equivalente looddikte van 0,25 mm zonder schildklierkraag

[c]     een loodschort met een equivalente looddikte van 0,35 mm voorzien van een schildklierkraag

[d]     een loodschort met een equivalente looddikte van 0,35 mm zonder schildklierkraag

Het röntgentoestel staat ingesteld op een buisspanning van 70 kV. Tijdens het maken van de röntgenfoto gaat de tandarts achter een stenen muur met een dikte van 10 cm staan, waardoor de effectieve dosis verlaagd wordt met de transmissiefactor van de muur. Gebruik bij de beantwoording van de volgende vraag de transmissie van steen volgens Figuur A die na de laatste vraag als bijlage is toegevoegd.

3.     Hoe groot is de transmissie van de muur?

[a]         0,000 01

[b]         0,0001

[c]         0,001

[d]         0,01

4.     Vul de zin correct aan: De weefselweegfactor w_T wordt gebruiktvoor de omrekening van...

[a]         alleen equivalente dosis naar effectieve dosis

[b]         alleen geabsorbeerde dosis naar equivalente dosis

[c]     noch equivalente dosis naar effectieve dosis noch geabsorbeerde dosis naar equivalente dosis

[d]     zowel equivalente dosis naar effectieve dosis als geabsorbeerde dosis naar equivalente dosis

Tijdens een intra-orale foto bij de tandarts ontvangen twee van de zes speekselklieren elk een equivalente dosis van 3 mSv. De weefselweegfactor van de speekselklieren is w_{speekselklieren} = 0,01.

5.     Hoe groot is de bijdrage van deze blootstelling aan de effectieve dosis die de patiënt ontvangt?

[a]         0,01 mSv

[b]         0,03 mSv

[c]         1 mSv

[d]         3 mSv

De grijswaarde beschrijft de gemiddelde helderheid van een foto: een onderbelichte foto is te licht en een overbelichte foto is juist te donker.

Het verschil in grijswaarden van lichte en donkere gedeelten van een röntgenopname wordt contrast genoemd. Bij extreem groot contrast komen alleen de tinten wit en zwart voor, bij extreem klein contrast is de opname egaal grijs.

Men verandert slechts één instelling van het röntgentoestel. De overige instellingen blijven gelijk.

6.     Op welke manier kan het contrast van een röntgenfoto kleiner worden gemaakt?

[a]     door de buisspanning te verhogen

[b]     door de buisspanning te verlagen

[c]     door de stroom door de buis te verhogen

[d]     door de stroom door de buis te verlagen

Voor het maken van een specifieke röntgenopname wordt het extra filter verwijderd, zodat alleen het intrinsieke filter over blijft. Buisspanning en mAs-waarde blijven hierbij onveranderd.

7.     Wat is het gevolg hiervan voor de röntgenfoto?

[a]     de gemiddelde grijswaarde wordt kleiner

[b]     de huiddosis wordt lager

[c]     het contrast wordt groter

[d]     het contrast wordt kleiner

Een röntgenopname blijkt overbelicht te zijn. Men verandert slechts één ding in het gevolgde protocol.

8.     Hoe kan men ervoor zorgen dat bij de volgende opname de gemiddelde grijswaarde kleiner is terwijl het contrast gelijk blijft?

[a]     door de buisspanning te verhogen

[b]     door de stroom door de buis te verlagen

[c]     door de tubuslengte te verkorten

[d]     door het oppervlak van de tubusopening te verkleinen

De gemiddelde effectieve dosis in Nederland ten gevolge van achtergrondstraling bedraagt ongeveer 4 μSv per dag.

9.     Vul de zin correct aan: Het risico hiervan is vergelijkbaar met het risico van...

[a]         1 intra-orale foto of minder

[b]         1 - 100 intra-orale foto's

[c]         100 - 10 000 intra-orale foto's

[d]         10 000 intra-orale foto's of meer

10.     Wat houdt het ALARA-principe in?

[a]     alle alternatieve mogelijkheden waarbij geen straling wordt toegepast genieten zonder meer de voorkeur

[b]     de resulterende stralingsdosis moet zo laag als redelijkerwijs mogelijk worden gehouden

[c]     de toepassing moet gerechtvaardigd zijn, dat wil zeggen dat de resultaten nuttig zijn en opwegen tegen de nadelen

[d]     er mogen geen dosislimieten worden overschreden

11.   Wat is volgens het Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming de jaarlimiet voor de effectieve dosis van een blootgestelde werknemercategorie A?

[a]         100 μSv

[b]         2 mSv

[c]         20 mSv

[d]         50 mSv

12.   Moet een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) altijd worden uitgevoerd door de toezichthouder stralingsbescherming?

[a]         ja

[b]     nee, dit mag alleen door een geregistreerd stralingsbeschermings­deskundige worden gedaan

[c]     nee, dit mag alleen door stralingsbeschermings­deskundigen worden gedaan

[d]         nee, dit mag in beginsel door iedereen worden gedaan

In de tandartspraktijk bevindt zich naast een cone-beam CT-scanner geen ander röntgentoestel.

13.   Vul de zin correct aan:Deze cone-beam CT-scanner...

[a]         is in het gebruik niet aan beperkingen onderworpen

[b]         is vergunningplichtig

[c]         mag zonder deskundig toezicht worden gebruikt

[d]     moet bij de ANVS worden geregistreerd

Volgens de Regeling Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming moet een diagnostisch röntgentoestel in de tandheelkundige praktijk voorzien zijn van een tubus.

14.   Wat wil men met de tubus begrenzen?

[a]     alleen de afmetingen van de bundelvlek

[b]         alleen de afstand tussen focus en huid

[c]         noch de afmetingen van de bundelvlek noch de afstand tussen focus en huid

[d]         zowel de afmetingen van de bundelvlek als de afstand tussen focus en huid

In het kader van de individuele rechtvaardiging van een cone-beam CT-opname informeert de kaakchirurg naar een mogelijke zwangerschap van zijn patiënte.

15.   Vul de zin correct aan: In het kader van de individuele rechtvaardiging is deze vraag...

[a]     begrijpelijk, maar had niet hoeven te worden gesteld als naar het oordeel van de kaakchirurg de vraag niet relevant is

[b]     begrijpelijk, maar had op grond van het Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming niet mogen worden gesteld

[c]         in strijd met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)

[d]     terecht omdat deze op grond van het Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming altijd moet worden gesteld

Een kind van 6 maanden heeft plotseling hevige pijn in zijn kaak. De moeder brengt haar kind naar de poli Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie, waar besloten wordt om een OPT-opname van de kaak te maken. Iemand moet hierbij het kind op schoot houden.

16.   Wie komt hiervoor als eerste in aanmerking?

[a]         de dienstdoende röntgenlaborant

[b]         de moeder

[c]     een verpleegkundige

[d]     iemand die over het diploma Toezichthoudend Medewerker Stralingsbescherming beschikt

Een klinisch fysicus moet betrokken zijn bij de acceptatietest voordat een cone-beam CT-scanner in gebruik wordt genomen.

17.   Vul de zin correct aan:Bovenstaande uitspraak is een voorschrift opgelegd door...

[a]     de Autoriteit Nucleair Veiligheid en Stralingsbescherming

[b]         de Europese commissie

[c]     de Regeling Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming

[d]     het Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming

Voor een medische verrichting wordt gewoonlijk gebruik gemaakt van een diagnostisch referentieniveau (DRN).

18.   Vul de zin correct aan: De DRN voor cone-beam CT-scans wordt meestal uitgedrukt in...

[a]     effectieve dosis

[b]     intreedosis

[c]     product van intreedosis en bestraald lichaamsoppervlak

[d]     product van intreedosis en lengte van het bestraalde lichaamsdeel

19.   Welke maatregel leidt tot de grootste afname van het dosistempo voor de omstanders bij verder gelijkblijvende instellingen?

[a]         de afstand tot de stralingsbron een factor 4 groter maken

[b]     de belichtingstijd een factor 2 korter maken EN TEVENS de afstand tot de stralingsbron een factor 2 groter maken

[c]         de belichtingstijd een factor 4 korter maken

[d]         de veldgrootte (in cm²) een factor 4 kleiner maken

Een cone-beam CT-scanner in een tandartspraktijk is dichtbij een raam in de buiten­muur geplaatst. De buitenmuur vormt direct de terreingrens. Om te voldoen aan de dosislimiet op de terreingrens moet de transmissie van het raam ten minste T = 0,2 zijn. De effectieve energie van de röntgenstraling bedraagt 90 keV. Maak bij de beantwoording van de volgende vraag gebruik de transmissie van glas volgensFiguur B die na de laatste vraag als bijlage is toegevoegd.

20.     Hoe dik moet het glas minimaal zijn?

[a]         11 mm

[b]         17 mm

[c]         25 mm

[d]         40 mm

Bij de beantwoording van de vragen 21 tot en met 24 moet de volledige berekening worden bijgevoegd. Geef duidelijk aan via welke berekeningsmethode en/of volgens welke beredenering u tot de oplossing komt. Vermeld altijd de gebruikte grootheden en eenheden.

De figuren zijn te vinden in de bijlage.

21.   Op de afdeling Kaakchirurgie wordt een röntgenopname gemaakt.

Gegevens:

buisspanning                                       90 kV

filter                                                  3 mm aluminium

opbrengst buis                                     zie Figuur C

anodestroom                                       6 mA

belichtingstijd                                       0,15 seconde

afstand focus - huid                           25 cm

Bereken de equivalente huiddosis voor de patiënt per röntgenopname.

22.   In de tandartspraktijk staat het CBCT-scanner opgesteld pal naast een raam met dubbele beglazing.

Gegevens:

aantal CBCT-opnamen per jaar                   1200

gemiddelde DOP-waarde                               800 mGy∙cm²

buisspanning                                                   90 kV

totale dikte glas                                               10 mm

transmissie glas                                               zie Figuur B

afstand patiënt - terreingrens           1,5 meter

(a)     Bereken de effectieve jaardosis op de terreingrens. Als u het antwoord op deze vraag schuldig blijft, mag u uitgaan van 1 mSv.

(b)     Is dit meer of minder dan de dosislimiet op de terreingrens?

        Motiveer uw antwoord.

23.   Op de afdeling Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie wordt een CBCT-opname gemaakt van de bijholten. Tijdens de opname bevindt de behandelend kaakchirurg zich in de ruimte waar de CBCT-apparatuur staat.

Gegevens:

weefselweegfactoren                                             zie Figuur D

veldgrootte                                                               18 cm × 10 cm

DOP-waarde                                                             1100 mGy·cm²

afstand CBCT-scanner - kaakchirurg                   3 meter

alleen schildklier, speekselklieren en mondslijmvlies worden door de directe bundel geraakt

de bijdrage van verstrooide straling aan de effectieve dosis voor de patiënt mag verwaarloosd worden

(a)     Bereken de intreedosis (in mGy).

(b)     Schat aan de hand van een berekening de effectieve dosis van de patiënt ten gevolge van deze opname.

(c)     Schat de effectieve dosis van de kaakchirurg ten gevolge van deze opname.

24.   In een praktijkruimte waarin al een intra-oraaltoestel aanwezig is, wordt een cone-beam CT-scanner bijgeplaatst. De bedieningsconsole wordt aan de buitenkant van de ruimte, naast die van het intra-oraaltoestel bevestigd. De muur tussen de bedieningsconsole en de praktijkruimte bestaat uit gipsplaat.

Gegevens:

aantal CBCT-opnamen per jaar                                           300

aantal intra-oraalopnamen per jaar                                     2000

buisspanning intra-oraaltoestel                                            70 kV

buisspanning CBCT-scanner                                               90 kV

gemiddelde DOP-waarde CBCT scan                               600 mGy·cm²

afstand intra-oraaltoestel - bedieningsconsole                 2,5 meter

afstand CBCT-toestel - bedieningsconsole                       1,5 meter

dikte gipsmuur                                                                                   12,5 mm

transmissie gips                                                                                 zie Figuur E

beide toestellen worden steeds door dezelfde persoon bediend

Schat aan de hand van een berekening de totale effectieve jaardosis van degene die het intra-oraal toestel en de CBCT-scanner bedient.

De antwoorden zijn hier te vinden.